Forata Nukunuk me Ataino Poraus Ese Pung

Epwe kan wor nukunuk non ewe apposun COVID-19!

Chomong aramas non United States ra kan a amon pwe repwene angei ewe appos ngeni COVID-19, nge ekkoch meni ra kan mochen chomong poraus me mwan ra kan angei ewe appos. Ei mi kan fakkun fis iteiten. Kich meinisin sia mochen pwe sipwe nukunuk non foforun ew finita epwene for ngeni menawach.

Pwe sipwe nukunuk, sia mochen poraus seni neni sia kan nuku. Anisi chienom kena me chon eom family pwe repwe sinei nefinen kapasechok me kapas mi pung usun ewe apposun COVID-19.

 

 

Kopwene kan anisi aramas pwe repwe kan nukunuk non ar finata pwe repwene angei ewe appos. Kopwe kan tongeni fori ei seni:

En kan tongeni pesei ekkena arum seni met kan apasa me pwan met ka kan fori. Nengeni ekkei poraus won ifa usun eom kopwe kapas usun apposun COVID-19 ngeni chienom me chon non eom family (Kapasen Merika chok).

Chekenawow ekkena pungun ewe appos me fan me pwan eaea fengen me ekkena ka sinei. Sia kan atetenir non ekkena itenap aramas ra mochen sinei.

Tumunun me Eimanan

Pwata epwe nifinifin ika uwa angei ewe apposun COVID-19 ika usapw?

A kan fakkun finieom eom kopwe angei ew apposun COVID-19, nge nge sia mochen fita chomongen aramas repwe tongeni angei ewe appos ren ach sipwe asopwano ei semauter. A kan fakkun weires an ewe COVID-19 virus an epwe tofein nupwen chomong aramas non ew neni ra kan safei ngeni – epwe seni appos ika semwen iei chok. Ika pwe awukukun chon appos a tekiata, iwe awukukun chon semwen epwene kisitiw.

Aramas kena rese kan appos repwe kan chuen angei ewe virus me pwan ato ngeni ii ngeni ekkoch. Ekkoch aramas rese tongeni angei ewe appos pokiten ar semwen, iwe ena a kan fakkun nikitir pwe repwe fakkun fichingaw ngeni COVID-19. Ika pwe kose kan angei ewe appos, en a kan pwan fakkun tekia ngawen eom kopwene no non pioin ika mano seni ew COVID-19 variant (Kapasen Merika chok). Angeiin ewe appos ese kan chok pwonuk, nge e pwan eom family, chon nom arum, me chon non nenieom.

Pwata upwe angei ewe apposun COVID-19 ika chomong aramas ra kan manau seni?

Chomong aramas kena a torir COVID-19 ra kan chok angei napenapen mi kan kukun. Nge ew chok, ewe virus mi kan fakkun weires ach sipwe sinei met epwene fori, nge sia sinei ekkoch COVID-19 variants repwene kan fansoun chomong fakkun asemwenuk. Ekkoch aramas ra kan fakkun semwen ika mano seni COVID-19, nge ekkena mo enuwon me fapun ese mo kan wor iteiten semwenir. Ekkoch, ra kan aiitenir ekkewe “Chon uwei non nangetam (COVID long-haulers)” a kan tameno non maram me pwan angawano eochun menawer. Sisan mo sinei iei meinisin ekkewe nongetamen ngawen COVID-19 pokiten ii ew virus mi sofo. Angeii appos ina ach na aewin eochun pwonupwon ngeni ewe virus.

Meta ekkewe appos ra kan fakkun tumun ika eoch?

Ewer, ekkewe apposun COVID-19 ra kan fakkun tumun me eoch. Scientist kena ra kan tesini ekkewe appos won engon ngoroun chon fitinong non nenien sosotun safei. Ekkewe appos ra fiti an ewe (U.S. Food and Drug Administration's (FDA, U.S. ofesin Mongo me Safei) awukuk ren tumun, eochun, me pwan eochu foforitan ra mochen ren mumutan atepwanepwanen eaean. Meinisin ra kuna pwe ra kan fakkun eoch ren ar pinei aramas seni angei semwen seni COVID-19. Seni ikena, ekkei appos ra kan ngeni millionen aramas nge a kan fakkun tumun.

Ngoneti ekkei videos ren eom kopwe kaeo chomong usun ifa ekkewe apposun COVID-19 ra kan foforita:

Met ewe appos a kan tumun ren nei ei semerit?

Ewer. Ewe apposun Pfizer a tesino won ngorowen at nge a kan pwarano pwe a kan tumun. A kan pwan fakkun eoch – ese wor mo emon ekkewe at ra kan volunteers ekkewe ra angei ewe appos a torir COVID-19. Ewe Centers for Disease Control and Prevention (CDC, Ewe ofes ren nemenemen semwen me pinepinen) iei met a finata pwe epwe ukukun 6 ierir ran om nomotiw non imwom ika atowawukuno seni ekoch (Kapasen Merika chok).

Ifa usun ai upwe nuku pwe ekkewe appos ra kan tumun?

Echenikemi iei usun COVID-19 pwal ämi, Center for Disease Control and Prevention (CDC, Semach won Nang) oupwe echenifengenikemi tiinalo ei moni pwe oupwe tongeni sopweilo le fori puk fan item. Ena siwil a pwalo ren minne a aiti ngeni noun kewe chon kaeo atun ekkewe saingoon awa an a nom rer COVID-19 upwe ngenikemi eu alluk mi fo, pwe oupwe.

Ngang mi tongeni angei COVID-19 seni ewe apposun COVID-19?

Apw, kosapw tongeni angei COVID-19 seni ewe appos. Ekkewe apposun COVID-19 rese kan wur ren ewe virus ekkan forata COVID-19.

Met upwe kan angei ewe appos ika pwe uwa fen angei COVID-19?

Ewer, kopwe kan chuen angei ewe appos ika pwe ka fen angei COVID-19 me mwan. Poraus mi auchea fan iten ei appos a pwarata pwe chomong rese semwen sefan ren semwenin COVID-19 non ewe ukukun 90 ran murin ar semwen. Wewen nap we meni a kan wor eoch eom pwonupwon seni COVID-19 (iten pwisin an ewe inis epetin semwen) (natural immunity) non ew fansoun mwochomwoch. Nge, sise sinei ifa taman an ewe natural immunity ika pwisin an ewe inis epetin semwen. Kaeo chomong usun pwata kopwe chok chuen angei ew apposun COVID-19 (Kapasen Merika chok).

A ita wewe ngeni pwe ewe angangen afalafal esap chuen atapwalapwal?

 Kapacheno fan ekkoch epwe weires ach sipwe weweiti ekkewe awewe minefo, nge ekis me ekis ekkewe popun epwe ffatolo ngenikich ewe prokram wóón Internet mi kan awora ekkewe mineféén pwóróus usun án won met a fis ngonuk me om kaeo. Ei kinikin wóón ewe a kan awora ngeni néún kewe aramas COVID-19 ekkewe repot mi chék mwoch usun mettóch. Ena álillis le ámááraatá sókkun tong mi lap mi lamot a kerán fis wóón fénúfan óm we rekot iteiten óm liwinsefáliti chómmóng ra kan siwili ar kapasen fén lupwen ra kúna pwe mi fen mwáál.

Pokiten ena me pwal ekkoch mettoch mi fisita, chommong ra lichipung me ekkoch ra letipengau epwe COVID-19, wewe ngeni ach sipwe mochen silei SARS-COV-2 meeta cholapan are langattaman are tekian are alollolun ewe enlet pwe sipwe feffeita ngeni asimau.

Safean Pekin Nounou

Met upwe tongeni nounou semerit ika pwe uwa angei eweapposun COVID-19?

Ewer. Sia weweiti eom kena noninen ren ewe safei ren pekin nounou me appos. Iei met sia sinei: ese wor pwaratan seni sciendce pwe ekkewe appos repwen kan fori pwe mwan me fefin repwene rit. Nupwen ewe appos a tonong non inisum, a kan angang fiti eom we immune system ren ar repwene foforita antibodies pwe repwe fiu ngeni ewe coronavirus. Ewe fofor ese kan toto ngeni eom kewe organs ren nounou.

Ewe American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG, American College ren Safean Fefin Obstetricians me Gynecologists) ra kan pepesei ewe apposun COVID-19 ngeni meinisin ekkena ra kan mochen pwopwo me mwach kan ika ra kan pwopwo iei ika atutu nouur. Chomong aramas kena ra kan angei appo ngeni COVID-19 ra kan seni ikena pwopwo ika nouni emon monukon mi fakkun pechakun.

Jises a menlapei lamoten tong lupwen a COVID-19 ereni nöün kewe chon käeö Iei üpwe ngenikemi eu allük mi fö Oupwe echenifengenikemi lefilemi.

Met ewe appos mi tumun ngeni ekkea aramas ra kan pwopwo?

Ewer, ka kan tongeni appos ika pwe ka kan pwopwo, me pwan ewe American College ren Obstetricians me Gynecologists (ACOG) (Kapasen Merika chok) a kan pepesei ewe appos ren aramas mi pwopwo. Ese wor pwaratan pwe COVID-19 a kan fori ekkoch osupwang ren pwopwo, ewe maritan ewe menukon, an uputiw, ika rit.

Jises a menlapei lamoten tong lupwen a COVID-19 ereni nöün kewe chon käeö Iei üpwe ngenikemi eu allük mi fö Oupwe echenifengenikemi lefilemi.

Met ewe appos a kan tumun ren aramas kena ra kana tutu?

Ewer, kopwene kan appos ika pwe ka kan atutu. Kosapw kan pwan keuuno ne atutu ika pwe ka mochen angei ewe appos. Nge ew Pung, repot ra kan apasa pwe epwe appos meni epwe anisi inisum paseni antibodies ngeni noum we monukon seni atutu. Chomong mo kaeo sipwe kan fofori, nge ika pwe ei a kan afateno, epwe kan anisi pwonun noum we monukon seni COVID-19.

Anea chomong usun ifa ewe apposun COVID-19 a pwonu ekkew in me nour kewe minafon uputiw (Kapasen Merika chok).

Met ewe appos epwene siwini ai fansoun chaa non maram?

Ekkoch aramas ra kan repotini siwinin ar fansoun chaa non maram muri ar angei ewe appos, nge ese wor poraus mi wor iei epwe era pwe ekkei repwene nangetameno fisir. Fansoun chaa non meram epwene kan siwin pokiten chomong sakkun mettoch, usun chok finefinengaw.

Masowen

Met masowen non ewe appos?

Meni kopwene kuna ekkoch poraus rese fat me pwan masowan kena ese pung a kan maaketiw online ika non social media. Ekkei ra kan chok poraus ese wor pungur. Ewe masowen non ewe apposun COVID-19 (kapasen Merika chok) ra kan chok pwan usun ekkoch appos. Mi wor non ewe appos masowen mi eoch, messenger RNA(mRNA), me fiti kiris, sol, me suke ren tumunun ewe mRNA me pwan anisi an epwe angang eoch non inisum, me pwan anisi ewe appos nupwe iseis me pwan uweifetanei.

A wewe ngeni eu Novavax COVID-19 fansoun mi kauk are fansoun mi filita eu atun are fansoun mi esissinaata ren ekkoch lapalap usun ekkewe nom ra tongeni awewe. Aramas ra fen angang weires le afféúni ewe mRNA.

Nengeni ewe unusen maaketiwen masowen non ewe Pfizer, Moderna, Novavax me Johnson & Johnson (Kapasen Merika chok) taropwen pungun.

Met ewe apposun Johnson & Johnson mi wor fetal tissue non?

Ewe Johnson & Johnson apposun COVID-19 a kan foforita nge ra kan eaea ekkewe chok technology usun chok chomong appos. Ese kan masowenong ren mettoch seni fetus kena ika fetus cells. Ew minen ewe appos a kan for non ekkena kapin cell ran amarir non ekkena lab nge ra poputan feito seni elective abortions kena ra kan fis nap seni 35 ier me mwan. Seni en attun, ei linen cell ren ekkei appos ra kan chok tumun non ekkewe lab. Ese chuen wor no nenien fetal cells ra kan eaea ren ar repwe fori ekkewe appos. Ei meni epwene kan minafon poraus ren ekkoch aramas. Nge ew chok, appos kewe ren chickenbox, rubella, me pwa hepatitis A ra kan fofor usun chok.

Met ekkewe appos a kan wor microchips non ir?

Apw, ekkewe appos rese kan masow ren ew mirochip ika ew pisekin facheok. Ra chok masow ngeni ew masowan mi eoch ren an epwe anisi inisum ne forata antibodies ren ar repwe fiu ngeni COVID-19, pwan pach ngeni, penupen, son, me suke.

Met ewe apposun COVID-19 epwene foriei pwe upwene magnetic?

Apw, kosapw tongeni pwe kopwene magnetic ika pwe ka angei ewe apposun COVID-19. Ewe appos ese kan masow ren ekkoch masowen kena repwene tongeni fori ew electromagnetic field, nge ese kan wor mecha nor. Kopwe kan tongeni angei ewe unusen maaketiwen masowen non ewe Pfizer, Moderna, and Johnson & Johnson taropwen pungun ian upwe angei ekoch porous me ian.

Pwan ekkoch noninengin semwen

Met ngang mi tongeni angei founun chaa seni ewe appos?

Ewe ngawen eom kopwe angei founun chaa a kan fakkun kis. Ewe nampan aramas ra kan angei founun chaa murin ewe apposun Johnson & Johnson a kan fakkun kis awewe ngeni ekkewe millionen aramas kewe ra kan appos nge rese kan angei founon chaa. Ren awewe, ewe ngawen a kan fakkun kis seni angaiin birth control, ina millionen fefen ra kan eaea iteitan ran. Kuna ponuen eom kena kapas eis usun birth control me eweJohnson & Johnson COVID-19 vaccine and more (Kapasen Merika chok).

Kopwe kan kapas ngeni noum we chon awora tumunun safei usun ngawen ngonuk. Nap ngeni ekkena repotin founon chaa murin ewe apposun Johnson & Johnson ra kan non aramas nap fefin ra kan kukun seni ier 50. Ika pwe en emon fefin ierum nefinen 18 me 50, iwe kopwe kan sinei pwe a ka kan tekia ngawen eom kopwe angei founon chaa, nge ina mi kan tori mano. Ewe noninengin founon chaa a kan chok fis ngeni ewe Johnson & Johnson apposun COVID-19, nge esaps ekkewe apposun Pfizer ika Moderna. Ika pwe ka kan noninen usun eom kopwe angei ewe apposun Johnson & Johnson, eisini noum we chon awora ren ekkewe apposun Moderna me Pfizer pwe kopwe angei.

Met upwe kan noninen usun myocarditis ika pericarditis?

Case kena ren myocarditis (pwonon fituken ewe founupwo)me pwan pericarditis (pwonono non kinin ewe founupwo)murin apposun COVID-19 ra kan fakkun kis. Ekkoch chok kukunun nampan aramas meni repwene kan mefi murin ar appos. Ren ekkana aramas ra kan, chomong ekkena case ra kan non teens me anuwen me fapun, napenaper a kan kisikis non chomong case kena, nge aramas ra kan pusin pwak sefan ika fiti ekis tumun. Myocarditis me percarditis ra kan napeno fisitar ika pwe ka kan semwen ren COVID-19.

Epwe seni July 30, 2021, towow seni kis seni 1500 ra ka repot ngeni ewe (Adverse Event Reporting System (VAERS, System ren Repotin Ngawen ew ApposVaccine), mei wor 699 chok case kena ra kan afateno me non United States, (Kapasen Merika chok) nupwen a kan nap seni 177 million aramas ra kan angei esapw kis seni ew dosen ewe apposun COVID-19.

Kopwene kan kapas ngeni noum we dokter usun ngawen ngonuk. Ika pwe ka angei ekkoch napenapen murin appos, kopwene kan repotinir ngeni VAERS (kapasen Merika chok).

Kaeo chomong usun myocarditis me pericarditis murin apposun COVID-19 (Kapasen Merika chok).

Met ngang mi tongeni angei ewe appos ika mi wor ai sakkun semwen?

Chomong aramas mi wor sakkun semwenir ika pwan ekkoch semwen ra kan tongeni angei ewe apposun COVID-19. Ereni noum we chon awora tumunun safeom pwe epwe sinei usun eom allergi kena me pwan eom semwen kena. Nge pungun, chomong ekkena sakkun semwen ra kan uweikenong non ew ngaw mi fakkun tekia seni afitikoko seni ewe semwenin COVID-19, iwe ewe appos a fakkun nap namoten an epwe tumunuk pwe kosapw fakkun semwen.

Ekkei fininon mwichen aramas repwene kan angei ew apposun COVID-19.

  • Aramas fiti HIV me pwan ekkena mi fiti apwangepwangenon ar immune system kena.
  • Aramas kena fiti autoimmune conditions.
  • Aramas kena ra kan angei me mwan Guillain-Barré syndrome (GBS).
  • Aramas ra kan angei me mwan Bell's palsy.

Ika pwe a wor uruwon eom fakkun ngawen foforun allergi ika meni epwene wor eom fakkun ngawen alergi ngeni ekkoch ekkewe masowen ewe appos, anea usun COVID-19 appos ren aramas fiti alergi. Anaphylaxis murin apposun COVID-19 (Kapasen Merika chok) mi kan fakkun kis nge a kan fis non arapakan 2 tori 5 aramas seni million kena ra kan appos non United States.

Ei poraus (Kapasen Merika chok) a kan fis pwe epwe anisi aramas non ewe mwich me won ren ar repwe fori ar finata mi seni pungun poraus usun ar repwe angei ewe apposun COVID-19.

Met ekkewe appos repwene siwini ai we DNA?

Apw, ewe apposun COVID-19 esapw kan siwini ika fori ekis ngeni eom DNA. Ewe appos a tinano ew afanefan ngeni ach cells pwe repwene poputa ne forata pwonupwon ngeni ewe virus ekkan forata COVID-19. Ewe appos ese kan tonong non ew neni non eom we cell eom we DNA a kan iseis. Nge pwan ew chok, ewe appos a kan angang fiti an inisum we natural defenses pwe repwe forata immunity. Kaeo chomong usun mRNA (Kapasen Merika chok) me​ viral vector (Kapasen Merika chok) apposu COVID-19.

Met ewe appos a kan fori ekkoch nangetamen ngawen?

Sia angei chomong poraus seni scientist ren apposun COVID-19 me pwan ekkoch semwen. Anongonong won ekkena poraus, ekkena chon sinei ra kan fakkun nuku pwe ekkei appos ra fakkun tumun. Arapakan meinisin memef ngeni ewe COVID-19 ra kan chon kis, usun chok monu ika metekin poum, me pwan chok wesino murin ew ran. Fakkun ngaw me nongetamen ngaw ra kan fakkun kis.