Anotusi fa'afouina ia Tesema 9, 2022
O le faia o ou tui e fa’amalosia ai tui muamua ma fa'afouina i taimi uma pe afai e te agavaa o le puipuiga sili lea mo oe e tetee atu ai i fa'ama'i ogaoga ma le maliu ai i le COVID-19.
O fautuaga mo tui fa'afou o le booster mai le Centers for Disease Control and Prevention (CDC) o loo mulimuli mai:
- Tamaiti e 6 masina - 5 tausaga sa faia se ulua'i tui puipui e fa'atasi ona fai o le Moderna COVID-19 ua agavaa nei mo le faia o se tui fa'afou e faia fa'alua o le booster i le lua masina talu ona mae'a le fa'asologa o tui muamua.
- tui puipui o le Pfizer COVID-19 mo tamaiti 6 masina - 4 tausaga o le a aofia ai le lua tui e fa'atasi ona fai o le Pfizer ma le tasi le tui e faia fa'alua o le Pfizer.
- Tamaiti 6 masina - 4 tausaga le matutua e le'i amataina lava le 3 tui o fa'asologa o tui muamua o le Pfizer pe e le'i mauaina lava le tui lona tolu o latou tui fa'asolo muamua o le a mauaina tui fa'afou o fa'asologa o tui muamua o le Pfizer.
- Tamaiti 6 masina - 4 tausaga ua mae'a le 3 tui o fa'asologa o tui muamua o le Pfizer o le a le agavaa mo tui puipui fa'aopoopo poo tui o le booster i lenei taimi.
- O loo iai tui o le Novavax COVID-19 mo tagata matutua pe afai ua ma'ea a latou fa'asologa muamua o tui puipui ae le'i faia lava se tui o le COVID-19 booster—ma afai e le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster.
Afai na e mauaina… | O i latou nei e tatau ona faia ni a latou tui puipui faaopoopo e uunaia le malosi (booster) | O le ituaiga tui puipui faaopoopo e uunaia le malosi (booster) e tatau ona faia | Taimi e tatau ona faia ai se tui puipui faaopoopo e uunaia le malosi (booster) |
---|---|---|---|
Pfizer-BioNTech | Tagata ua 5 tausaga ma sili atu le matutua |
Tamaiti 5 tausaga sa faia tui o le Pfizer e ono faia na'o se tui fa'afou o le tui e faia fa'alua o le Pfizer booster. Tamaiti e 6 tausaga ma matutua atu e tatau ona faia se tui fa'afou e faia fa'alua o le Pfizer poo le Moderna booster tusa poo le a le tulaga o latou fa'asologa o tui muamua. |
Ia itiiti ifo ma le 2 masina talu ona mae'a le ulua'i fa'asologa o tui puipui poo tui e fa’amalosia ai tui muamua. |
O tamaiti e 18 tausaga ma matutua atu e mafai foi ona filifili e faia se tui o le Novavax booster pe afai latou te le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster. | Novavax: Tusa pe 6 masina talu ona mae'a le fa'asologa muamua | ||
Moderna | Tagata ua 6 masina ma sili atu le matutua |
Tamaiti 6 masina – 4 tausaga e tatau ona faia na'o se tui fa'afou o le booster e faia fa'alua o le ituaiga fa'amaketi e tasi lea sa fai ai le fa'asologa o tui muamua. Tamaiti e 5 tausaga ma matutua atu e tatau ona faia se tui fa'afou e faia fa'alua o le Pfizer poo le Moderna booster |
Ia itiiti ifo ma le 2 masina talu ona mae'a le ulua'i fa'asologa o tui puipui poo tui e fa’amalosia ai tui muamua. |
O tamaiti e 18 tausaga ma matutua atu e mafai foi ona filifili e faia se tui o le Novavax booster pe afai latou te le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster. | Novavax: Tusa pe 6 masina talu ona mae'a le fa'asologa muamua | ||
Novavax | Tagata ua 12 tausaga ma sili atu le matutua | O tamaiti e 12 tausaga ma sili atu le matutua e tatau ona maua le fa'alua o tui puipui o le Pfizer poo tui o le Moderna e fa’amalosia ai tui muamua. | Ia itiiti ifo ma le 2 masina talu ona mae'a le ulua'i fa'asologa o tui puipui poo tui e fa’amalosia ai tui muamua. |
O tamaiti e 18 tausaga ma matutua atu e mafai foi ona filifili e faia se tui o le Novavax booster pe afai latou te le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster. | Novavax: Tusa pe 6 masina talu ona mae'a le fa'asologa muamua | ||
Johnson & Johnson* | Tagata ua 18 tausaga ma sili atu le matutua | O tamaiti e 18 tausaga ma sili atu le matutua e tatau ona maua le fa'alua o tui puipui o le Pfizer poo tui o le Moderna e fa’amalosia ai tui muamua. | Ia itiiti ifo ma le 2 masina talu ona mae'a le ulua'i fa'asologa o tui puipui poo tui e fa’amalosia ai tui muamua. |
O tamaiti e 18 tausaga ma matutua atu e mafai foi ona filifili e faia se tui o le Novavax booster pe afai latou te le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster. | Novavax: Tusa pe 6 masina talu ona mae'a le fa'asologa muamua |
*E sili atu ona fautuaina tui puipui o le mRNA ae o loo avanoa pea le tui puipui o le Johnson & Johnson mo le KOVITI-19 pe afai e te le i mafai ona maua pe e te le taliaina foi se isi ituaiga tui puipui.
O tui mo i latou ua a'afia o latou immune system.
O ta’iala o le a fesuisuia’i, pe afai e vaivai pe matuā ogaoga aafiaga o lou immune system.
Afai | Fa'amata e tatau ona faia sau tui fa'aopoopo? | E mafai ona fai sa'u tui o le booster? |
---|---|---|
Pfizer: e 2 tui e fai e va i le 21 aso mo i latou e 5 tausaga aga'i i luga | Ioe, o tamaiti e sili atu ma le 5 tausaga o ē e vaivai pe matuā ogaoga aafiaga o ō latou immune system, e tatau ona fai se tui fa’aopoopo i le 28 aso talu ona mae’a le tui lona 2. |
Ioe, o se tui fa'afou e faia fa'alua o le mRNA booster e fautuaina le faia pe a mae'a le 2 masina o le tui mulimuli ina ia fa'afouina ai pea tui puipui mo i latou e 5 tausaga ma sili atu. Tamaiti 5 tausaga sa faia tui o le Pfizer e ono faia na'o se tui fa'afou o le tui e faia fa'alua o le Pfizer booster. O tamaiti e 18 tausaga ma matutua atu e mafai foi ona filifili e faia se tui o le Novavax booster i le 6 masina talu ona mae'a le fa'asologa muamua pe afai latou te le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster. |
Pfizer: E tolu tui sa faia mo tamaiti e 6 masina i le 4 tausaga le matutua. O tui muamua e 2 e tatau ona faia i le va o le 21 aso ma le tui lona tolu e faia i le 8 vaiaso talu ona mae'a le tui lona lua. | Leai, o tamaiti e 6 masina i le 4 tausaga le matutua e feololo pe matuā vaivai puipuiga o le tino e le tatau ona faia se ulua'i tui puipui i le taimi nei. | Leai, o se tui fa'afou e faia fa'alua e le fa'atagaina mo i latou e 6 masina i le 4 tausaga le matutua ma ua leva ona mae'a latou fa'asologa o tui muamua i le Pfizer. |
Moderna: e 2 tuiga e va i le 28 aso mo i latou e 6 masina aga'i i luga | Ioe, o i latou e sili atu ma le 6 masina o ē e vaivai pe matuā ogaoga aafiaga o ō latou immune system, e tatau ona fai se tui fa’aopoopo i le 28 aso talu ona mae’a le tui lona 2. |
Ioe, o se tui fa'afou e faia fa'alua o le mRNA booster e fautuaina le faia pe a mae'a le 2 masina o le tui mulimuli ina ia fa'afouina ai pea tui puipui mo i latou e 6 tausaga ma sili atu. Tamaiti 6 masina – 4 tausaga e tatau ona faia na'o se tui fa'afou o le booster e faia fa'alua o le ituaiga fa'amaketi e tasi lea sa fai ai le fa'asologa o tui muamua. Tamaiti e 5 tausaga ma matutua atu e tatau ona faia se tui fa'afou e faia fa'alua o le Pfizer poo le Moderna booster. O tamaiti e 18 tausaga ma matutua atu e mafai foi ona filifili e faia se tui o le Novavax booster i le 6 masina talu ona mae'a le fa'asologa muamua pe afai latou te le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster. |
Johnson & Johnson: e 1 le tui fa'atulagaina mo tagata e i luga a'e o le 18 tausaga* | Ioe, o tagata e i luga a'e o le 18 tausaga po'o e ē e vaivai pe matuā ogaoga aafiaga o ō latou immune system e tatau ona faia o latou tui fa'aopoopo o le mRNA i le mae'a ai o le 28 aso o le tui muamua o le J&J |
Ioe, o se tui fa'afou e faia fa'alua o tui o le mRNA e fa’amalosia ai tui muamua e fautuaina le faia pe a mae'a le 2 masina o le tui mulimuli ina ia fa'afouina ai pea tui puipui mo i latou e 18 tausaga ma sili atu. O tamaiti e 18 tausaga ma matutua atu e mafai foi ona filifili e faia se tui o le Novavax booster i le 6 masina talu ona mae'a le fa'asologa muamua pe afai latou te le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster. |
Novavax: e 2 tui e fai e va i le 21 aso mo i latou e 12 tausaga aga'i i luga | Leai, o tagata e feololo pe matuā vaivai puipuiga o le tino e le tatau ona faia se ulua'i tui puipui i le taimi nei. |
Ioe, o se tui fa'afou e faia fa'alua o tui o le mRNA e fa’amalosia ai tui muamua e fautuaina le faia pe a mae'a le 2 masina o le tui mulimuli ina ia fa'afouina ai pea tui puipui mo i latou e 12 tausaga ma sili atu. O tamaiti e 18 tausaga ma matutua atu e mafai foi ona filifili e faia se tui o le Novavax booster i le 6 masina talu ona mae'a le fa'asologa muamua pe afai latou te le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster. |
*E sili atu ona fautuaina tui puipui o le mRNA ae o loo avanoa pea le tui puipui o le Johnson & Johnson mo le KOVITI-19 pe afai e te le i mafai ona maua pe e te le taliaina foi se isi ituaiga tui puipui.
Fesili Maua Soo
- Fa’amata e tatau ona tutusa ituaiga tui puipui sa fai ai lo’u tui ma le tui puipui fa’aopoopo e uunaia le malosi?
-
Tamaiti 6 masina – 4 tausaga e tatau ona faia na'o se tui fa'afou o le booster e faia fa'alua o le ituaiga fa'amaketi e tasi lea sa fai ai le fa'asologa o tui muamua.
Tamaiti 5 tausaga sa faia tui o le Pfizer e ono faia na'o se tui fa'afou o le tui e faia fa'alua o le Pfizer booster.
Tamaiti 5 tausaga sa faia se tui o le Moderna e ono faia se tui fa'afou o le booster o le Moderna poo le tui e faia fa'alua o le Pfizer booster.
Tamaiti e 6 tausaga ma matutua atu e tatau ona faia se tui fa'afou e faia fa'alua o le Pfizer poo le Moderna booster tusa poo le a le tulaga o latou fa'asologa o tui muamua.
O tamaiti e 18 tausaga ma matutua atu e mafai foi ona filifili e faia se tui o le Novavax booster pe afai latou te le mafai pe o le a le faia se tui fa'afou o le mRNA booster.
- Aisea e fautuaina ai tui puipui faaopoopo e uunaia le malosi mo isi vaega?
-
O tui puipui faaopoopo e uunaia le malosi (booster doses) e fesoasoani e faaauauina le puipuiga mai i aafiaga matuia mo tagata e maualuluga tulaga lamatia e ono aafia tigaina ai i le KOVITI-19. Sa fautuaina le faia o tui puipui o le booster i le taimi ua mavae mo na'o se vaega o tagata e maualuga le tulaga lamatia o aafiaga ogaoga o le COVID-19, ae peitai, o lenei fautuaga ua fa'alauteleina ina ia aofia ai tagata uma mai tamaiti 6 masina ma sili atu le matutua ina ia fesoasoani atili i puipuiga mai le fa'ama'i o le COVID-19.
Ua faasiliina ona taua lenei tulaga ona o le faateleina pea o ituaiga eseese o le vairasi KOVITI-19 e fepisiaigofie, faapea foi le faateleina o gasegase e mafua mai i le KOVITI-19 i totonu o le Iunaite Setete.
O tui puipui mo le KOVITI-19 na faamaonia pe taliaina mo le faaaogaina i totonu o le Iunaite Setete o loo galue lelei pea i le faaitiitiaina o le avanoa e lamatia ai i aafiaga tuga, le taofia i le falemai, ma le maliu ona o le vairasi KOVITI-19 faapea foi i aafiaga mai ona ituaiga eseese (variants). E ui i lea, e ono gasolosolo lava ina faaitiitia le puipuiga e maua mai i tui puipui o loo i ai i le taimi nei. E fesoasoani tui puipui faaopoopo e uunaia le malosi (booster) ina ia faamalosia atili le puipuiga mai le KOVITI-19 ma umi ai ona tumau lea puipuiga i totonu o lou tino.
- O e fa’atautaiaina pea le faia o tui puipui o ni tagata i le ulua'i fa'asologa o tui puipui?
-
Ioe. O le taumafai lea e faia tui puipui o i latou e agava’a i le fa’asologa autu (1 le tui muamua o Johnson & Johnson tui puipui o le COVID poo le 2 tui o le Pfizer poo le Moderna) o loo avea pea ma mea e tatau ona ave iai le fa’amuamua. E tusa ma le 10 i le 22 le maualuga o le fua e ono taofia ai i le falema’i tagata matutua e le’i faia ni tui puipui nai lo tagata matutua ua uma ona faia tui puipui. E matuai faaititia le avanoa e ono ma’i tigainga (pe ono mama’i) ai i latou ua maea ona faia tui puipui mai le COVID-19, nai lo latou e le’i faia ni tui puipui. O le faia o tui puipui e mafai ai lea ona puipuia pe fa’asaoina maia le tagata mai le ma’i ma le atia’e ai o le o isi a’afiaga tumau e pei ona ripotia maia i le agai atu i le 50% o i latou ua mama’i mai le COVID-19.
- Afai tatou te mana’omia tui faaopoopo, o lona uiga e le o aoga tuipuipui?
-
Leai. O tuipuipui o le COVID-19 o loo iai nei i le U.S. o loo aoga lelei e foia ai ma’i tigaina, taofia i falemai, ma le uma ai o soifua, e oo i le tetee atu i se isi ituaiga o faamai pipisi. Ae ui i lea, o tagata tomai o le soifua maloloina o loo vaaivaai ua faaitiitia puipuiga e tetee atu ai i tulaga laiti ma feoloolo o ma’i COVID-19, aemaise ai lava le toatele e maualuga tulaga lamatia e maua ai.
O tui fa'afou o booster sa faia ina ia fesoasoani e fa'amalosia ai puipuiga fa'alenatura o tino ma saunia puipuiga lelei mai ituaiga eseese o le omicron. E taua le iai uma o tui fautuaina mo puipuiga sili.
- Afai e le faia so’u tui puipui faaopoopo e uunaina le malosi e faitau pea a’u ua atoatoa ona fai tui puipui?
-
E fou ou tui puipui o le COVID-19 pe afai ua mae'a se fa'asologa muamua o tui o le COVID-19 ma ua uma ona faia se tui lata mai o le booster sa fautuaina mo oe e le CDC.
- E faapefea ona ou faailoa ou te agavaa mo se tui faaopoopo?
-
E mafai ona e ripotia lava e oe e te agavaa mo se tui faaopoopo. E te le mana’omia se faamaoniga o se fautuaga mai se foma’i.
Faamolemole ave lau pepa tuipuipui i lau feiloa’iga mo lou tui faaopoopo e faamaonia ai e le fai tuiga ua mae’a ou tuiga e lua o le faasologa a le Pfizer. Afai e le o iai lau pepa tui, e mafai ona su’e e le fai tuiga ou faamaumauga.
- O le a le eseesega o le tui puipui faaopoopo (additional vaccine dose) ma le tui puipui faaopoopo e uunaia le malosi (booster vaccine dose)?
-
O le tui fa'aopoopo e mo nisi o tagata mama'i (taga'i i le siata o i luga) ua mae’a ona faia tui o fa'asologa muamua ae le'i malosi tele le tali mai o puipuiga fa'alenatura o le tino
- O le a le uiga pe a faapea e vaivai puipuiga faalenatura o le tino?
-
O i latou e aafiagofie i fa'ama'i ma sa faia tui puipui e lua o le mRNA COVID-19 poo se tui e tasi o le J&J.
Afai e maua oe nisi o tulaga gasegase nei, e faitauina oe o se tagata e feololo ma agai ona ogaoga le vaivaiga o le puipuiga faalenatura o le tino ma e ono aoga mo oe le faia o se tui puipui faaopoopo mo le COVID-19. E aofia ai tagata o loo:
- Feagai ma togafitiga kanesa mo tuma po o kanesa o le toto
- Mauaina se totoga mai se isi tagata e ala i taotoga faapitoa ma o loo inumia fualaau e taofi ai le malosiaga o le puipuiga faalenatura o le tino
- Mauaina se sela autu mai se isi tagata e ala i taotoga faapitoa i totonu o le 2 tausaga talu ai ma o loo inumia fualaau e taofi ai le malosiaga o le puipuiga faalenatura o le tino
- Feololo ma agai ona ogaoga faaletonuga i le puipuiga faalenatura o le tino (e pei o le faamai DiGeorge, faamai Wiskott-Aldrich)
- Feagai ma aafiaga inifeti o le HIV ua leva pe e lei togafitiina
- Feagai ma togafitiga o loo faaaogaina ai high-dose corticosteroids (fualaau mea tiga malolosi) po o nisi fualaau e ono taofia ai se tali mai le puipuiga faalenatura o le tino.
E ui o vailaau tui lea e iai i le taimi nei e 90% le aoga e fòia ai le tele o ituaiga vairasi, ua atagia mai i iuga o sailiiliga a o i latou efeololo ma agai ona ogaoga le vaivai o le puipuiga faalenatura o le tino e tele ona lē mafai ona fausiaina faalenatura ni puipuiaga malosi mo le tino. O le tui lona tolu e le faitauina o se tui puipui faaopoopo e uunaia le malosi, ae o se tui faaopoopo mo i latou e lei atiinaeina se puipuiga faalenatura talafeagai o le tino ina ua maea le faia o tui e lua.
- O a tulaga o ma’i tumau?
-
O soo se tagata e tusa lava poo le a vaitausaga e maua i tulaga gasegase o loo lisi atu i lalo (Ua na o le Gagana Peretania e maua ai) e ono mafai ona tuga ma ogaoga le tulaga o le gasegase mai le COVID-19. O gasegase tugà ma ogaoga o lona uiga o le tagata e aafia i le COVID-19 e ono:
- Taofia i le falemai
- Manaomia le tausiga tigaina faapitoa
- Manaomia le (ventilator, masini faamanava) e fesoasoani i tau faamanavaina o i latou
- Maliu
O tui puipui o le COVID-19 (tui puipui autu ma tui puipui faaopoopo e uunaia le malosi) ma isi ala fua puipuia faapitoa mo le COVID-19 e taua tele, aemaise mo i latou ua matua le soifua pe e tele foi ni o latou gasegase pe iai ni o latou gasegase tugà ma ogaoga e aofia ai ma i latou o i luga o le lisi lea. O lenei lisi e lè aofia ai ma isi tulaga talafeagai e ono tuua ai oe i se tulaga e maualuga le lamatiaina mai le COVID-19. A faapea e iai se tulaga o loo aafia ai oe e le’o tauaina atu, talanoa i lau tausi soifua maloloina poo sau foma’i i ni auala e mafai ai ona mataituina ma puipuia mai oe mai le COVID-19.
- Kanesa
- Fa’ama’i fatuga’o tumau
- Fa’ama’i o le ate tumau
- Fa’ama’i o le màmà tumau
- (Dementia, Valevalematua) ma isi aafiaga tumau o le faiai
- Ma’i suka (ituaiga 1 & 2)
- Down Syndrome
- Ma’i fatu
- Faama’i o le HIV
- Vaivai le puipuiga faalenatura o le tino (vaivai le puipuiga faalenatura)
- Aafiaga o le mafaufau
- Mamafa ma le tino puta
- Ma’itaga fafine
- Fa’ama’i sela poo le thalassemia
- Ulaula, i le taimi nei poo le taimi ua tuana’i
- Totoga malò poo le taotoga o le fesuiaiga o le sela o le tino
- Stroke poo le cerebrovascular disease, gasegase e aafia ai alatoto o le faiai
- Substance use disorders, Tulaga o le soona faaogaina lè tatau o ni fualaau poo ni vailaau i ona tulaga lè talafeagai
- Fatafata vaivai
- Fa'amata e mana'omia e tagata e feololo pe matuā aafia gofie se tusi mai le foma'i/talavai po'o isi pepa e maua ai nei tui?
-
Leai, e mafai e tagata ta'ito'atasi ona fa'ailoa mai lava e ia ma faia uma ai tui i so'o se mea o lo'o fa'atinoina ai. O lenei mea o le a fesoasoani lea e fa'amautinoa ai e leai ni pa pupuni mo le maua ai e tagata lautele. Afai ei ai ni fesili a tagata e matuā aafia gofie e uiga i tulaga ma'oti o ō latou soifua malōlōina, e mafai ona latou fa'atalanoaina pe talafeagai le mauaina o se tui fa'aopoopo mo i latou ma latou tausi soifua malōlōina.