Faito’o ki he COVID-19

Ko e kakai na’e sivi positivi ‘oku nau ma’u ‘a e COVID-19 ‘oku nau ‘i ha tu’unga fakatu’utāmaki ke nau puke lahi ‘aupito ka ‘e lava ke kaunga lelei kia kinautolu ‘a e ngaahi faito’o makehe (therapeutics) ki he COVID-19. Ko e ngaahi faito’o ko ení ‘e lava ke tokoni ki hono ta’ota’ofi ‘a e hoko ‘a e puke lahi, tokoto falemahaki, mo e mate meí he COVID-19. Talanoa ki ho’o toketaá ‘i he taimí ni pē kapau na’a ke sivi positivi pea ‘I ha tu’unga fakatu’utāmaki lahi he ‘e fiema’u ke kamata kei taimi ‘a e ngaahi faito’ó kae lelei ‘aupito ‘ene ngaué. ‘E lava ‘e ho’o toketaá ke tokoni atu pe ko e ha ‘a e faito’o COVID-19 lelei taha ma’aú.

Ko e ngaahi faito’o/fo’i’akau ki he COVID-19 ‘oku ‘ikai ko ha fetongi ia ki he faka’ehi’ehi. ‘Oku kei fokotu’u atu pē ‘a e lelei ange ki he taha kotoa ‘oku lava ke ne ma’u ‘a e huhu malu’í ke ‘alu ‘o huhu pea ke muimui ‘i he ngaahi sitepu ‘e lava ke ta’ota’ofi ai ‘a e mafola ‘a e COVID-19.

Ko e ha ‘a e Faito’o Malu’i Monoclonal?

Ko e faito’o malu’í ko e ngaahi polotini ia ‘oku fo’u ‘e he sino ‘o e kakaí ke tau’i ‘a e vailasí, ngaahi vailasi ‘o hangē ko ia ‘oku ne fakatupu ‘a e COVID-19. Ko e ngaahi faito’o malu’i ‘oku ngaohi ‘i he leepí ‘oku ne fai pe ‘a e fatongia tatau mo e faito’o malu’i ‘oku fa’u ‘e hotau sinó ke ne tokoni ki he fakangatangata ‘a e lahi ‘o e vailasi ‘i ho sinó. ‘Oku ui kinautolu ko e faito’o malu’i monoclonal. Kapau te ke uesia tamaki ke puke ‘i he COVID-19 pea ola kovi ho’o sivi COVID-19 pe vaofi mo ha taha na’e ola kovi tatau ho’omo sivi, ‘oku totonu ke ke fakakaukau’i ke ngaue’aki ‘a e faito’o totonu ki he vailasi ko ia pe ko e faito’o malu’i (mAB) Monoclonal. Te ke lava ke kau hono maʻu ha faitoʻo mAb (bebtelovimab) ko ha faito’o totonu ki he COVID-19 ʻo makatuʻunga ʻi ho taʻu motuʻa, hisitōlia ho’o moʻui lelei, mo e fuoloa e ‘asi ‘o e ngaahi fakaʻilongá ‘iate koé.

Ko e ha ‘a e Ma’u-Tomu’a Prophylaxis ki he COVID-19?

Ko e Ma’u-Tomu’a Prophylaxis (PrEP) ko e faito’o na’e fa’u ke ta’ofi ha virus mei ha’ane pipiki ‘o hū ki he selo (cell) ‘i ho’o sinó. Tukukehe ange ‘a e ngaahi faito’o malu’i monoclonal ‘oku ma’ú, ko e Evusheld ko e faito’o malu’i tu’uloa kuo fakangofua ke ngaue’aki pe ki hono ta’ota’ofi pe malu’i ha taha kimu’a pea nau toki ma’u ‘a e COVID-19. Ko e Evusheld ‘oku ‘ikai ko ha faito’o ki ha ngaahi faka’ilonga tupu meí he COVID-19 pea ‘ikai ke ‘oatu ki ha taha hili ha’ane fetu’utaki vāofi mo ha taha na’e ma’u ‘e he COVID-19; ka ‘oku ‘oatu ke ta’ofi ha uesia tamaki kimu’a ha ma’u-tomu'a.

Ko e ha ‘a e Faito’o Fo’i’akaú?

‘Oku malava ke tokoni atu e faito’o fo’i’akau ko eni ki ho sinó ke ne tau’i e COVID-19 mo ta’ofi e vailasi SARS-CoV-2 (vailasi ‘oku ne fakatupu e COVID-19) mei he’ene tupulaki ho sino, holoki e lahi ‘o e vailasi ‘i ho sino, pe ko ‘ene tokoni ki he kau sotia tau malu’i fakaenatula ho sino. ‘I ho’o ma’u e faito’o ni, e holo ai e ‘asi e faka’ilonga ‘o e mahaki pea si’isi’i ai mo e faingamalie ke ke puke lahi ‘o e tokoto falemahaki ai. Ko e faito’o ki hono ta’ota’ofi ‘a e mafola ‘a e COVID-19 ‘oku ma’u atu ia ma’ae kau mahaki ‘oku nau ma’u ha ngaahi faka’ilonga si’isi’i ki he lotoloto, ‘ikai ke nau ‘I falemahaki, nau ma’u ‘a e ngaahi faka’ilonga ‘I he ‘aho ‘e 5 pe si’i ange, ‘i ha tu’unga fakatu’utāmaki ke nau puke lahi.

Ko e hā ‘a e Faito’o Tokoni ki he Tau’i ‘o ha Vailasi (IV)?

Remdesivir (lea fakaPilitānia pe) ko e faito’o tokoni ki hono tau’i ‘o ha vailasi kuo tali ‘e he Food and Drug Administration (FDA, Kautaha ki he Me’atokoni mo e Faito’o) pea ‘oku te’eki tufaki atu ‘e he Washington State Department of Health (WADOH, Potungāue Mo’ui ‘a Uasingatoni). ‘Oku ngaue ki hono ta’ofi ‘a e vailasí meí hono hiki tatau pe ia (replicating). ‘Oku huhu ‘a e Remdesivir ‘i he hui ki he kalavá ‘i ha ngaahi taimi, ‘a ia ‘oku ui ko e IV.

‘Oku fakangofua ‘a e Remdesivir ke faito’o ‘aki ‘a e kakai lalahi ‘oku ‘ikai tokoto falemahaki mo e fānau iiki ‘oku nau ‘i ha tu’unga fakatu’utāmaki lahi ke ma’u ‘a e COVID-19. ‘I he ‘aho 25 ‘o ‘Epeleli, 2022, na’e toe fakalahi ai ‘e he FDA hono fakangofua ke kau ‘a e fānau iiki ‘aho ‘e 28 ‘oku nau kilo ‘e 3 (fakafuofua ki he pain ‘e 6.6) ke nau uesia tamaki ke ala puke lahi ‘aupito, ‘o hoko ai ‘a e Remdesivir ko e ‘uguali faito’o kuo tali ‘e he FDA ma’ae fānau si’i hifo ‘i he ta’u 12.

‘Oku fiema’u ke kamata ngaue’aki pe ‘a e Remdesivir ‘i he vave tahá, pea ‘i loto ‘i he ‘aho ‘e 7 meí he kamata ‘asi mai ha faka’ilonga, ‘oku mahu’inga ai ki he kakai ‘oku nau ‘i ha tu’unga fakatu’utāmaki ke fehokotaki mo ‘enau toketaá ‘o kapau ‘oku ‘i ai ha’anau faka’ilonga mo sivi positivi ki he COVID-19. ‘Oku ‘oatu ‘a e faito’ó ‘i he IV ‘e tolu, ‘o ma’u tu’o taha ‘i he ‘aho ‘i he ‘aho hokohoko ‘e tolu.

He’ikai ma’u ‘a e Remdesivir ‘I he falemahaki kotoa pe ko ha faito’o - ‘oku fiema’u leva ke talanoa ‘a e tokotaha mahakí ki he’ene toketaá ke vakai pe ko ha faito’o eni ‘e ala ma’u ma’au.

‘Oku ngaue’aki foki ‘a e Remdesivir ke faito’o’aki ‘a e kau mahaki ‘oku tokoto falemahaki koe’uhi ko ha puke lahi tupu meí he COVID-19. Kapau ‘oku ke tokoto falemahaki koe’uhi ko e COVID-19, ko ho’o toketaá ‘e fai tu’utu’uni pe ko e remdesivir pe ko ha faito’o kehe ‘oku fiema’ú.

Ngaahi Fehu’i ‘oku fa’a ‘Eke Mai

’Oku tokoni fēfē ‘a e mAbs ki he kakai ‘oku nau ma’u ‘a e COVID-19?

Ko e faito’o MAb kuo fakangofua ‘e he Food and Drug Administration (FDA, Kautaha ki he Me’atokoni mo e Faito’o) ki he ngaue’aki fiema’u fakavavevavé ‘e ala tokoni ki he kakai ‘oku ‘i he tu’unga fakatu’utāmaki lahi (fakaPilitānia mo Sipēnisi pē) ki ha ngaahi faka’ilonga fakalilifu ‘o e mahakí ke:

  • Fakasi’isi’i ‘a e faingamālie ke fai ai ha tokoto falemahaki
  • Vave ange ‘a e fakaakeake meí he COVID-19
Ko hai te ne ala ma’u ‘a e faito’o mAb?

Na’e fa’u ‘a e MAbs ma’ae kakai ‘oku:

  • Nau positivi ho’o sivi COVID-19
  • ‘I ai ‘a e faka’ilonga si’isi’i ki he lotoloto ‘i he ‘aho ‘e 10 pe si’i ange
  • Kapau ‘oku ke ‘i he tu’unga fakatu’utāmaki ke ke puke lahi ‘aupito
Teu lava ‘o ma’u ‘a e huhu malu’i COVID hili ha’aku ma’u ‘a e faito’o malu’i monoclonal?

Kapau na’a ke ma’u ha faito’o malu’i (monoclonal pe ko ha huhu toto mei ha taha na’a ne ma’u ‘a e mahakí) hili ha’o ma’u ‘a e COVID-19, te ke lava pe ‘o ma’u ‘a e huhu malu’i COVID-19 ‘i ha fa’ahinga taimi pē hili ‘a e kakato ‘a e faito’ó. ‘Oku ‘ikai toe fiema’u ke tali ‘aho ‘e 90 ha taha hili ‘enau ma’u ‘a e faito’o malu’í.

Ki ha fehu’i fekau’aki mo ha’o lava ke ma’u ‘a e faito’o malu’í, talatala ki ho’o toketaá.

’E anga fēfē keu fakahā na’a ku ‘osi ma’u ‘a e faito’o malu’i monoclonal?

Ko e tokotaha ngāue fakafalemahaki na’a ne fakahoko ho’o faito’o mAb te ne lava ke ‘oatu mo ha fakamo’oni fakapepa ‘oku hā ai na’a ke ‘osi ma’u ‘a e faito’ó.

Ko hai ‘oku ‘atā ke na ma’u ‘a e fo’i’akau faito’o malu’i?

Paxlovid: Kakai lalahi mo e fānau (ta’u 12 pe motu’a ange ‘oku nau meimei pauni ‘e 88/kilo ‘e 40) ‘a ia ‘oku nau ‘i he tu’unga fakatu’utāmaki ke faka’au ke nau puke lahi meí he COVID-19, ‘o lava ke tokoto falemahaki pe mate.

Molnupiravir: Ko e kakai lalahi ‘oku nau ‘i he tu’unga fakatu’utāmaki ke nau puke ahi meí he COVID-19, ‘o kau ki ai moe tokoto falemahaki, mo e ’ikai lava ke nau ma’u ha fa’ahinga faito’o ki he COVID-19 kuo fakangofua ‘e he Food and Drug Administration (FDA, Kautaha ki he Me’atokoni mo e Faito’o) ‘a ia ‘e ala ma’u pe tau fakakiliniki.

’Oku totongi ‘a e faito’o ni ‘e he Medicaid/Children's Health Insurance Program (CHIP)?

‘Io. Ko e Medicaid/Children’s Health Insurance Program (CHIP, Polokalama Malu’i Mo’ui ma’ae Fānaú) ’oku ne totongi ‘a e ngāue fakapepa (lea fakaPilitānia pē) ki he faito’o mAbs. Ko e totongi ngāue fakapepá ko e totongi ia 'a e toketaá ki hono fai ho’o faito’ó. Ko e faito’o mAbs lahi, ko hono totongí ‘oku fai pe ia ‘e he pule’anga fetaloló.

Kapau ‘oku ‘ikai ‘i ai ha’aku malu’i, teu kei lava pe ke ma’u ‘a e faito’o ki he COVID-19?

Ko e faito’o COVID-19 ‘oku fakatau ‘e he pule’anga fetaloló ‘oku ‘oatu ta’etotongi ia ma’ae kau mahakí. Ka neongo ia, ‘e lava pe ke ‘i ai mo e ngaahi totongi ngāue ‘a e kau toketaá ki hono tuku atu mo faito’o ‘e lava ke toki totongi ‘e he malu’í, tokotaha mahakí pe ko e polokalama fetalolo. Ke ‘ilo pe ko e hā ‘a e ngaahi founga ‘e ala totongi’aki ‘a e ngaahi fiato’ó, kātaki ‘o talatala ki ho’o toketaá.

’E lava ‘a kinautolu ‘oku ‘ikai ‘I ai ha’anau pepa nofo fonuá ke ma’u ‘a e faito’o ki he COVID-19?

‘E lava ke ma’u ‘e kinautolu ‘oku ‘ikai ha’anau pepa nofo fonuá ha tokoni ki he ngaahi totongí meí he Alien Emergency Medical Program (AEM, Polokalama Tokoni Fakavavevave ma’ae Kau Kumi Hufangá) (lea fakaPilitānia pē) ki he:

  • ‘Oku kau heni ‘a e fiema’u fakavavevave ki hono sivi mo e faito’o COVID-19. 
  • Ko e sıvı mo e fakahoko ‘o e faito’ó ke kau ki ai ‘a e ‘ōfisi, kiliniki pe ko e talatala telefoni.
  • Ngaahi sēvesi ‘oku tali. ‘E lava pe ke totongi ‘a e ngaahi sēvesi fakafaito’o ma’a kinautolu ‘oku sivi positivi ki he COVID-19 ‘oku nounou ’enau mānavá. Ko e ngaahi ola positivi ki he sivi COVID-19 ‘e lava pe ke totongi mo e ngaahi talatala hokohoko mai fakataha mo e faito’o

Ko e founga ke tohi kole ki he AEM

Kakai lalahi ta’u 19 ki he 64:

Kakai lalahi ta’u 65 pe motu’a ange, kui, faingata’a fakasino, pe fiema’u ha sēvesi taimi lōloa:

Ki he faito’o COVID-19

Ko e polokalama Test to Treat (Sivi ke Faito’o)  (fakaPilitānia pē) te ne lava ke ma’u faingofua mo vave atu ‘a e ngaahi faito’o ke fakahaofi mo’ui meí he COVID-19. Kapau te ke sivi positivi, te ke lava ‘o sio ki ho'o toketaá ('i falemahaki pe 'i he talatala telefoni pē), pea kapau 'oku 'atā kiate koe, ma'u ha'o la'i tohi talatala ki ha'o fo'i'akau faito'o tokoni—kotoa 'i he feitu'u pe 'e taha.

Vakai ki he Test to Treat locator pe tā ki he 1-800-232-0233 (TTY 1-888-720-7489) ke ma’u atu ha tokoni ‘I he lea fakaPilitānia, Sipēnisi, mo e ngaahi lea fakafonua kehekehe ‘e 150. ‘Oku ava ‘a e senitā tali telefoní meí he 8 pongipongi ki he tu’uapō ET, ‘aho ‘e 7 ‘i he uike, ke tokoni atu ke kumi ha feitu’u ‘oku ofi atu kia koe.

Ma’u’anga Fakamatala ma’a Kinautolu ‘oku ‘ikai ha’anau Malu’i

Ko kinautolu ‘oku ‘ikai ha’anau malu’í kae fiema’u faito’o COVID-19 pe ko ha totongi ki ha ngaahi firma’u fakafaito’o kehe te nau lava ‘o:

‘E lava pe ke fekumi ‘a kinautolu ‘oku ‘ikai ha’anau malu’í ki he ngaahi sēvesi ‘i he ngaahi kiliniki lahi ‘oku nau kau ki he Ngaahi Senitā Mo’ui Lelei ‘oku Fakapa’anga ‘e he Fetaloló (FQHCs): 

'Oku ke fiema'u tokoni ke kumi ha’o 'apoinmeni ke ma’u hao’o faito’o? Tā ki he 1-800-232-0233 (TTY 888-720-7489) ke kumi ha feitu’u Test to Treat (fakaPilitānia pē).

Ngaahi Ma’u’anga Tokoni Tānaki Mai

Ko e laine telefoni ta’etotongi ‘a e siteití ki he COVID-19 ‘oku ‘atā ke ne tali atu ha toe ngaahi fehu’i tānaki mai. Ko e fakamatala ki he Laine Telefoni Ta’etotongí ‘oku ‘i he peesi Contact Us.

Ki ha toe fakamatala ki he ngaahi faito’o ki he COVID-19, vakai ki he peesi ‘a e Senitā ki hono Mapule’i ‘a e Mafola ‘a e Mahakí peesi faito’o ki he COVID-19.