ንፍዮ

ንፍዮ ኣዝዩ ተላባዒ ሕማም እዩ። ብፍላይ ንነኣሽቱ ቖልዑ፣ ጽኑዕን ቐታልን ክኸዉን ይኽእል እዩ። ካብ ሕማም ንፍዮ ንምክልኻል ዉሑስን ኣዝዩ ዉጺኢታዉን ክታበት ኣሎ። ክታበት ንፍዮ ንኹሎም ካብ 1 ዓመትን ልዕሊኡን ዝኾኑ ይምከር እዩ። ክታበት ንፍዮ ኣብ ግዝኣት ዋሽንግተን ዘለዋ ኣብያተ ትምህርቲ ከምኡዉን ክንክን ህጻን ንምእታዉ የድሊ እዩ። ብተወሳኺ እዉን ኣብ ማእከል ክንክን ህጻን ወይ ቕድመ-ትምህርቲ ንዝሰርሑ ሰራሕተኛታትን ወለንታዉያንን እዉን ይሕተት እዩ። ኣብ ሕቡራት መንግስታት፣ ክታበት ንፍዮ “Measles, Mumps and Rubella (MMR, ንፍዮ፡ ጽግዕ ከምኡ ድማ ሩቤላ)” ከምኡዉን “Measles, Mumps, Rubella and Varicella (MMRV, ንፍዮ፡ ጽግዕ፡ ሩቤላ ከምኡ ድማ ፍሮማይ)” ዝበሃሉ ኣለዉ።

ሓበሬታ ናይ ቫይረስ ንፍዮ

ቫይረስ ንፍዮ ብኣየር ይጉዓዙ እዮም። እቲ ቫይረስ ናብ ዘለዎ ሰብ ምስ እትቐርብ ሕማም ንፍዮ ክትሓምም ትኽእል ኢኻ ምኽንያቱ እቲ ቫይረስ ኣብቲ ኣየር ናይቲ ክፍሊ እቲ ንፍዮ ዘለዎ ሰብ ዝርከበሉ ክሳብ ክልተ ሰዓታት ክጸንሕ ስለ ዝኽእል።
ንፍዮ ካብ ዘለዎም ሰባት ዕንፍሩር ቅድሚ ምጅማሩ ቅድሚ 4 መዓልታት ጀሚርካ ዕንፍሩር ምስጀመሮ ክሳዕ 4 መዓልታት ኣብዘሎ ግዜ ንፍዮ ናብ ካልእ ሰብ ከመሓላልፍ ይኽእል እዩ።
ዳርጋ ኩሉ ሰብ ክታበት ዘይወሰደ ናይ ቫይረስ ናይ ንፍዮ ምስ ዝቓላዕ ሕማም ንፍዮ ይሓምም እዩ።
ናይ ወጻኢ መገሻታት ወይ ናብ ወጻእተኛታት ገያሾ ምቕላዕ ንሕማም ንፍዮ ዘሎ ሓደጋ ክዉስኽ ይኽእል እዩ።

ሕማም ንፍዮ፣ ሩቤላ እዉን ተባሂሉ ዝፍለጥ፣ ካብ ናይ እዋን ቑልዕነት ዘለዉ ሕማምት ዕንፉሩር/ረስኒ ኣዝዩ ቐታሊ ዝኾነ እዩ። ኣብ መላእ ዓለም ቐንዲ ጠንቂ ሞት ቈልዑ እዩ። እቶም ናይ U.S. Centers for Disease Control and Prevention (ናይ አሜሪካ ማእከላት ምቊጽጻርን ምግታእን ሕማም) ብዛዕባ ኣብ ምሉእ ሃገር ምልባዕ ንፍዮ (ብእንግሊዘኛ ከምኡዉን ስፓኒሽ ጥራይ) ሓበሬታ ኣለዎ።

ዝበለጸ ዕቑባ ኣንጻር ሕማም ንፍዮ ክታበት ምዉስድ ጥራይ እዩ። ክታበት ናይ ሕማም ንፍዮ ዉሑስን ኣዝዩ ዉጺኢታዉን እዩ። ብክታበት ናይ ንፍዮ፡ ጽግዕ ከምኡ ድማ ሩቤላ (MMR) (ሊንክ ብእንግሊዘኛ ከምኡዉን ስፓኒሽ ጥራይ) ንነብስኻን ንዉላድካን ከም እተዕቑብ ርግጸኛ ኩን።

ምልክታት ሕማም ንፍዮ

ሕማም ንፍዮ በዞም ዝስዕቡ ይጅምር፦

ረስኒ
ውጽኣት
ሰዓል
ጸረርታ ናይ ኣፍንጫ
ቐይሕን ዝነብዑን ኣዒንቲ
ድኻም

ድሕሪ ቑሩብ መዓልታት፣ ዕንፉሩር ይጅምር፣ ዝበዝሐ ግዜ ኣብ ገጽ ይጅምር ከምኡዉን ኣብ መላእ ኣካላት ክዝርጋሕ ይኽእል።

ኣብ ገለ ሰባት፣ ብፍላይ ከኣ ሕዱር ናይ ጥዕና ጸገም ዘለዎም ሰባት፣ ነብሰ-ጾራት፣ ወይ ጉድለት መኣዛ ዘለዎም፣ ሕማም ንፍዮ ናብ ከም ኒሞንያ፣ ዕንወት ናይ ኣእምሮ፣ ዕዉረት፣ ምጽማም፣ ዝኣመሰሉ ብርቱዕ ጸገማት ከምኡዉን ሞት ከስዕብ ይኽእል እዩ።

ሕማም ንፍዮ መብዛሕትኡ ግዜ ካብ 7 ክሳብ 10 መዓልታት ክጸንሕ ይኽእል።

ብዛዕባ ክታበት MMR

እቲ ክታበት MMR (ሊንክ ብእንግሊዘኛ ከምኡዉን ስፓኒሽ ኣንጻር ሕማም ንፍዮ፣ ማምፕስ፣ ከምኡዉን ሩቤላ የዕቑብ እዩ። ካልእ ክታበት፣ MMRV ተባሂሉ ዝፍለጥ እዉን፣ ኣንጻር እዞም ሰለስተ ሕማማት ከምኡዉን ፍሮማይ የዕቑብ እዩ። ንሕማም ንፍዮ-ጥራይ ዝኸዉን ክታበት ኣብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ የለን።

ቖልዑ ክልተ ዓቐን መድሃኒት ክወስዱ ኣለዎም፦ ሓንቲ መድሃኒት ኣብ መንጎ ዕድመ 12 ከምኡዉን 15 ኣዋርሕ፣ ከምኡዉን እታ ካልአይቲ ካብ 4 ክሳብ 6 ዓመት። ስድራቤትካ ካብ ሕቡራት መንግስታት ወጻኢ ክገሹ ምስ ዝኸዉን፣ ዉላድካ ካብ 6 ክሳብ 12 ኣዋርሕ ተወሳኺ መድሃኒት ክወስድ ይኽእል እዩ።

ድሕሪ 1956 ዝተወለዱ ሰባት ኣቐዲሞም ዘይወሰድዎ ምስ ዝኾኑ መድሃኒት MMR ከድልዮም ይኽእል እዩ።

ንደቕኻ ክታበት MMR ወይ MMRV ንምዉሳድ ምስ ኣቕራቢ ክንክን ጥዕናኻ ተዘራረብ። ዋሽንግተን ክታበታት MMR ከምኡዉን MMRV ብዘይ ክፍሊት ነቶም ክሳብ ኣብ ክሊ ዕድመ 18 ዘለዉ የቕርብ፣ ከምዉን ኣብ መላእ ግዝኣት ዘለዉ ኣቕረብቲ ክንክን ጥዕና ይረከቡ እዮም። ኣቕረብቲ ናብ ኦፍስ ናይ ምብጻሕ ክፍሊት ከምኡዉን ክፍሊት ነቲ ክታበት ንምሃብ፣ ናይ ምሃብ ክፍሊት ተባሂሉ ዝጽዋዕ ክሓቱ ይኽእሉ እዮም። ይኹን እምበር፣ ነቲ ናይ መዉሃቢ ክፍሊት ክትከፍሎ ምስ ዘይትኽእል፣ ነቲ ኣቕራቢኻ ክገድፈልካ ክትሓቶ ትኽእል ኢኻ።

ንስኻ ወይ ዉላድካ MMR፣ MMRV፣ ወይ ካልእ ናይ ሕማም ንፍዮ ክታበት ምስ እትወስዱ ይኹን እምበር ነቲ ክታበት ዘሪኢ ናይ ሕክምና መዝገብ ምስ ዘይህልወካ፣ ንስኻ ወይ ዉላድካ ሓደ ዓቐን ናይ MMR ወይ MMRV ክትወስዱ ከድልየኩም ይኸዉን እዩ። ተወሳኺ ዓቐን መድሃኒት ምዉሳድ፣ ዋላ ነቶም ቕድሚ ሕጂ ዝወሰድዎ፣ ዉሑስ እዩ።

ኣብ ግዝኣት ዋሽንግተን፣ ሰራሕተኛታት ከምኡዉን ወለንተኛታት ኣብ ክንክን ህጻን፣ Early Childhood Education and Assistance Program (ECEAP, ናይ ፈለማ ቁልዕነት ፕሪግራም ትምህርትን ሓገዝን)፣ ከምኡዉን መሰላትያታት Head Start (ኣቐዲምካ ምጅማር) ዘለዉ ኣንጻር ሕማም ንፍዮ ክኽተቡ ይሕተቱ እዮም።

ካልእ መድሃኒት ናይ ሕማም ንፍዮ ምስ ዘይትደሊ፣ ንሓኪምካ ተጻዋርነት ናይቲ ቫይረስ ኣብ ደምካ ምህላዉ ክምርምረካ ክትሓቶ ትኽእል እየ። እዚ ዓቐን ጸረ-ኣካል ተባሂሉ ይጽዋዕ። ነዚ ምርምር መድሕን ከይሽፍኖ ይኽእል እዩ።

ንኹላትና ንምዑቓብ ብሓባር ምዃን ፥ ታሪኽ ናይ Jaxon

Paula Abalahin ናይ Port Orchard, Washington፣ ናይ ወዳ Jaxon ታሪኽ ተካፍል፥

ወደይ Jaxon ወዲ 7 ኣውርሕ ከሎ፣ ክታበት ንኽወስድ ኣዝዩ ንእሽተይ ከሎ፣ ብሕማም ንፍዮ ተጠቕዐ። ተማሓይሹ እኳ እንተነበረ፣ ይኹን ግን ድሕሪ ሓሙሽተ ዓመት ምንፍርፋር ከጋጥሞ ጀመረ። ናይ ምዉሓጥ፣ ምዝራብ፣ ከምኡዉን ምኻድ ክእለቱ ጠፍአ። ብጽኑዕ ድሕሪ ምስቓይ፣ ድሕሪ ቑሩብ ዓመታት Jaxon ሞተ። ኩነታት ሕማሙ ንቫይረስ ንፍዮ ዝተኸስተ እዩ።

“ዋላ’ኳ ዉጺኢታዊ ክታበት እንተሃለወ፣ ንፍዮ ዓለም ለኻዊ ቐንዲ ጠንቒ ሞት ህጻናት ሙዃኑ ተማሂርና ኣለና። ከምኡዉን ኣብ ማሕበረ-ሰብና፣ ወለዲ ንደቖም ምሉእ ብምሉእ የኽትብዎም የለዉን፣ እዚ ኸኣ ሕማም ንፍዮ ከምኡዉን ካልኦት ተኣፈፍቲ ሕማማት ንኽሓሙን ንኸመሓላልፉን ኣብ ሓደጋ የዉድቖም። ናተይ ታሪኽ ካብቲ ወደይ ዘሕለፎ ተመክሮ ንኸይጋጥሞ ኣብ ምዉጋድ ክሕግዝ ተስፋ ይገብር።”

ንስድራ Paula ተላለዮም ከምኡዉን ኣብ ናይ Jaxon ፈውሲ ተወሰኽቲ ስእልታት ናይ Jaxon ተመልከት (እዛ ገጽ ብእንግሊዘኛ ጥራይ እያ)።
ብዛዕባ Subacute sclerosing panencephalitis (SSPE, ሰብ-አኪዩት ስከለሮሲንግ ፓን ኢንሲፋላይቲስ) ተማሃር (እዛ ገጽ ብእንግሊዘኛ ከምዉን ስፓኒሽ ጥራይ እያ)፣ ናይ ንፍዮ ጸገም ሞት Jaxon ዘስዕብ።

ምንጭታት ንፍዮ

ወረቐት መሰረታዊ ሓበሬታ ናይ ንፍዮ (PDF)

ምልክታት ሕማም ንፍዮ

ብዛዕባ ክታበት MMR

ንኹላትና ንምዑቓብ ብሓባር ምዃን ፥ ታሪኽ ናይ Jaxon

ምንጭታት ንፍዮ

ምንጭታት ንፍዮ ንእንግሊዘኛ ጥራይ