اوږدمهاله COVID څه شی دی؟
اوږدمهاله COVID وروسته له هغې پیښيدی شي چې یو څوک د COVID-19 سره ناروغ وي. دا یوه اوږدمهاله ناروغي ده، چې پدې معنی لري چې دا ډیر وخت دوام کوي، او/یا د وخت په تیریدو سره راتللی او بيرته تللی شي. دا ځینې وختونه د "COVID وروسته سنډروم"، post–COVID-19 condition ("PCC، د COVID-19 وروسته حالت)" یا "د اوږد سفر COVID" په نوم یادیږي.
اوږدمهاله COVID د عامې روغتیا یوه خطر ناکه اندیښنه ده چې د متحده ایالاتو ملیونونه بالغان او ماشومان یې اغیزمن کړي دي. نښې نښانې له معتدل څخه تر شدیدو پورې او لږترلږه درې میاشتې دوام کولی شي. په ځینو حالاتو کې، اوږدمهاله COVID د معلولیت لامل کيدای شي.
تر اوسه د اوږدمهاله COVID په اړه ډېر شیان نامعلوم دي ځکه چې دا یو نوی حالت دی. د SARS-CoV-2 ویروس چې د COVID-19 لامل کیږي لومړی په 2019 کې کشف/وموندل شو. لکه څرنګه چې څیړنې دوام لري مونږ د لا زیاتو معلوماتو ترلاسه کولو ته دوام ورکوو.
د اوږدمهاله COVID نښې نښانې
د اوږدمهاله COVID نښې نښانې د COVID-19 انتان وروسته میاشتو یا کلونو پورې دوام کولی شي. نښې نښانې له يو کس څخه بل کس کې مختلفې کيدی شي او کیدای شي پیژندنه یا تشخیص يې ستونزمن وي.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC، د ناروغیو قابو کيدو او مخنیوي مرکزونو) له وینا سره سم، د اوږدمهاله COVID 200 نښې نښانې شتون لري. نښې نښانې د فزیکي یا ذهني هڅو وروسته بدتر کيدی شي. تر ټولو عامو نښو نښانو کې شامل دي:
- ستړیا چې په هرې ورځې ژوند کې مداخله کوي
- د فزیکي یا ذهني هڅو وروسته عموماً د نا جوړتيا احساس کول (په داسې طریقه چې کيدای شي بيانول یې ګران وي).
- په فکر کولو یا تمرکز کې ستونزه چې "په ذهن باندې تیاره خورېدلو" په نوم هم یادیږي
- تبه
- په ساه اخیستو کې ستونزې
- ټوخی
- د سینې درد
- ګړندې غورځېونکی زړه (د زړه درزا/رپا)
- د بوی او/يا خوند په حس کې بدلون
- د سر دردونه
- په ويده کيدو کې ستونزې
- اضطراب او ديپرېشن/خپګان
- ستاسو د ودریدو په وخت کې چکر راتلل
- د پيوندونو/بندونو او عضلاتو درد
- د پنونو او ستنو احساسات
- د معدې درد
- اسهال
- قبض
- لړمې
- د میاشتنۍ ناروغۍ په وخت کې بدلونونه
څوک کیدای شي په اوږدمهاله COVID باندې اخته شي؟
هر هغه څوک چې COVID-19 ولري په اوږدمهاله COVID اخته کيدی شي، حتی که دوی د COVID-19 درلودو په وخت کې خپلې نښې نښانې نه درلودې. هغه خلک چې له یو ځل څخه زيات COVID-19 باندې اخته کيږي د هر انتان سره د اوږدمهاله COVID اخته کیدو خطر لري.
د 2024 کال په جون کې د خپره شوې څیړنې له مخې، دا اټکل کیږي چې په واشنګټن کې ٪6.4 لویان د 2023 تر اکتوبر پورې د اوږدمهاله COVID سره مخ وو، د 117,000 اټکل شويو خلکو سره چا چې د پام وړ فعالیت محدودیتونه دولودل. دې څیړنې دا هم معلومه کړه چې د اوږدمهاله COVID اندازې پدې وخت کې په مرکزي او ختیځ واشنګټن کې تر ټولو زياتې وی. د اوږدمهاله COVID سره د واشنګټن لویانو سلنه په منظمه توګه Household Pulse Survey (د کورنۍ نبض سروې) لخوا اټکل کیږي.
CDC وايي چې هغه خلک چې د اوږدمهاله COVID لرلو زيات احتمال لري په هغو کې شامل دي:
- ښځې.
- زاړه/مشران لویان.
- هغه خلک چې بنيادي روغتیایی ناروغۍ لري.
- هسپانوي او لاتیني خلک.
- غه خلک چې د COVID-19 سره ډیر ناروغه شوي یا په روغتون کې بستر شوي وو.
- هغه خلک چا چې د COVID-19 په وړاندې واکسین نه وو ترلاسه کړي.
هغه خلک چې د روغتیا ناانصافۍ ښکار دي د اوږدمهاله COVID څخه د منفي روغتیا اغیزو لوړ خطر لرلی شي. د روغتیا ناانصافۍ هغه وخت پيښيږي کله چې د خلکو یوه ډله د سیسټمیک (ټول سیسټم اغیزه کوي)، د ډډه کولو وړ او ناعادلانه دلیلونو له امله مختلف روغتیا پایلې ولري.
Office of the Assistant Secretary of Health (OASH، د روغتیا د سکرتریت معاون دفتر) په وینا، هغه ډلې چې روغتیایی پاملرنې ته لږ لاسرسی لري یا د روغتیا پاملرنې سیسټم څخه د پيغور (شرم یا جرم) سره مخ دي کيدای شي د اوږدمهاله COVID تشخیص ترلاسه کولو لږ احتمال ولري.
تاسو د دې په اړه نور لوستلی شئ چې OASH څنګه د اوږدمهاله COVID توپیرونه حل کوي دلته.
له اوږدمهاله COVID څخه مخنیوی کول
تاسو په COVID-19 باندې د نه اخته کيدو سره د اوږدمهاله COVID څخه مخنیوی کولی شئ. د COVID-19 واکسینونو په اړه تر نوی نيټې پاتې کیدل د COVID-19 پروړاندې ستاسو غوره دفاع ده.
هغه واکسین شوي خلک چې اوس هم په COVID-19 باندې اخته کيږي، کیدای شي د نا واکسین شویو خلکو په پرتله په ډېر کم احتمال سره په اوږدمهاله COVID باندې مبتلا شي.
په نورو وسیلو کې چې تاسو یې د COVID-19 ناروغۍ مخنیوي لپاره کارولی شئ د ماسک اغوستل، د هوا بهېدل او چڼول ښه کول ، په مکرر ډول خپل لاسونه په صابون او اوبو سره وینځل، په مکرر ډول د لمس شوي سطحو پاکول، فزیکي واټن ساتل او ازموینه شامله ده.
که چيرې تاسو په COVID-19 باندې اخته ياست، د دې لارښوونو په تعقیب کولو سره نور د COVID-19 څخه وساتئ.
له اوږدمهاله COVID څخه خپل ځان وساتئ: واکسین ترلاسه کړئ (انګلیسي ژبه) (PDF)
د COVID-19 په اړه د واکسین کیدلو په اړه زیات معلومات ترلاسه کړئ
د اوږدمهاله COVID تشخیص کول
کیدای شي د اوږدمهاله COVID تشخیص ستونزمن وي. په ځینو نښو نښانو باندې پوهیدل ستونزمن وي. اوس مهال د لابراتوار معاینو یا تصوري مطالعې شتون نلري ترڅو د اوږدمهاله COVID تشخیص وکړي. که چېرې ناروغ په اوږدمهاله COVID مبتلا هم وي، روغتیایي معاینات کولای شي طبعي پایلې وښیي. اوږدمهاله COVID نښې نښانې یا ځانګړتیاوې د نورو ډيرې مودې ناروغيو سره شریکولی شي.
یو شمېر خلکو د اوږدمهاله COVID د نښو نښانو په اړه راپور ور کړی دی چې د COVID-19 نښې نښانې یې نه ښودلې او د ناروغۍ په لومړیو کې یې د COVID-19 معاینه نه ده ترسره کړې. دا چاره په COVID-19 باندې د اخته کېدو تایید کول ستونزمنوي او کولای شي د اوږدمهاله COVID د تشخیص مخنیوی او یا د ځنډ سبب یې شي. دا ډېره اړینه ده چې کله د لومړي ځل لپاره د ناروغۍ احساس کوئ د COVID-19 معاینه ترسره کړئ، تر څو وروسته د اوږدمهاله COVID په تشخیص کې له تاسو سره مرسته وکړي.
د اوږدمهاله COVID لپاره د روغتیا پاملرنې ملاقات چک لیست (CDC) (انګلیسي ژبه)
نوی او له وړاندې شته روغتیایي حالتونه
اوږدمهاله COVID د اندامونوډیری سیسټمونو باندې اغیزه کولی شي. ناروغان د یو یا ډیرو تشخیص وړ ناروغیو سره وړاندې کيدی شي، لکه: د آټومیمون ناروغۍ او مایالجیک انسیفالومیلایټس/د ډيرې مودې ستړیا سنډروم (ME/CFS).
په دې معنی هغه خلک چې په COVID-19 باندې اخته وو، کیدای شي د شکرې او د زړه د ناروغیو په څیر له نویو روغتیایي ستونزو سره مخ شي. د شکرې او د زړه د ناروغۍ په څیر له وړاندې شته روغتیایي حالتونه هم کولای شي په COVID-19 ناروغۍ له اخته کېدو وروسته خطرناک شي.
د اوږدمهاله COVID سره ژوند کول
تر اوسه د اوږدمهاله COVID تشخیص او درملنې څرنګوالي په اړه ډېر شیان نامعلوم دي. د اوږدمهاله COVID درلودل یا د یو چا ملاتړ کول څوک چې اوږدمهاله COVID لري د مغشوش احساس کولی شي. اوږدمهاله COVID له يو کس څخه بل کې مختلفې نښې نښانې ښودلی شي. نښې نښانې کیدای شي په ځینو خلکو کې د سمون وړ وي او په نورو خلکو کې د معلولیت لامل شي.
په یاد ولرئ چې تاسو یوازې نه یاست. د Centers for Disease Control and Prevention (CDC) له وینا سره سم، تقريباً په 4 اوږدمهاله COVID اخته شويو لویانو کې 1 راپور ورکوي چې دا د دوی ورځني فعالیتونه محدودوي. د ملاتړ ډلې سره یوځای کیدل د انزوا احساس اسانه کولو کې مرسته کولی شي
نور زده کړئ:
- د نورو خلکو اوږدمهاله COVID کیسو په اړه ولولئ (storycorps.org) (انګلیسي ژبه)
- LongCOVIDFamilies.org (انګلیسي ژبه)
د استوګنو لپاره غوښتنه وکړئ. استوګنځی یو بدلون دی چې د یو چا یا یو څه لپاره رامینځته شوی. نښې نښانې کیدای شي د خلکو لپاره د هغه کارونو ترسره کول ستونزمن یا ناشونی کړي چې دوی یې د ناروغۍ دمخه د ترسره کولو توان درلود. د کار او ښوونځي دندې اداره کول ستونزمن کیدی شي. کارمندان/کارورکوونکي او ښوونځي ممکن ستاسو د نښو نښانو لپاره د مناسب استوګنځی جوړولو ذمه واری ولري.
لاندې د 'اوږدمهاله COVID او د معلولیت حقونه' وګورئ.
نور زده کړئ:
د ټولنې د ژوند لپاره د ادارې لخوا د سرچینو لیست (انګلیسي ژبه)
School Accommodations (Long Covid Families)
خپله انرژي اداره کړئ. یو عام نښه اکثرا د ستړیا احساس کول دي، په ځانګړې توګه له ذهني او فزیکي تمرین وروسته. د خپلې انرژۍ سپمولو او د ورځې په اوږدو کې پرله پسې وقفې کولو په اړه هوښیار اوسئ.
د اوږدمهاله COVID سره د خپلې انرژي اداره کولو 4 P’s په اړه نور معلومات دلته زده کړئ:
120-066 - اوږدمهاله-COVID د "4 P's" پوسټر - 8.5x11 - جون 2023 (wa.gov) (انګلیسي ژبه)
د اوږدمهاله COVID او د معلولیت حقونه
اوږدمهاله COVID د فزیکي او ذهني زیانونو سبب کيدی شي. دا Americans with Disabilities Act (ADA، د معلولیت لرونکو امریکایانو قانون) لاندې د معلولیت کیدی شي. د اوږدمهاله COVID لرونکي خلک په قانوني ډول د معولیت له تبعیض څخه ساتل کیدی شي. دوي کیدای شي د سوداګرۍ، ایالت او محلي حکومتونو لخوا له معقولو استوګنې مستحق وي.
د ADA تر چتر لاندې د معلولیت په توګه د اوږدمهاله COVID په اړه لارښوونې (انګلیسي ژبه)
اوږدمهاله COVID او میندواري
میندواره او په وروستیو کې میندواره ښځې ډیر احتمال لري چې د COVID-19 له امله په شدید ډول ناروغه شي. COVID-19 کولای شي داسې عوارض رامنځته کړي چې په میندوارۍ او ودې په حالت کې په جنین باندې اغیز وکړي. دا د هغو خلکو لپاره خوندي او وړاندیز کیږي څوک چې امیندواره وي یا د سینې تغذیه کوي د COVID-19 په وړاندې واکسین شي.
امیندواره خلک (ښځې) کیدای شي په اوږدمهاله COVID باندې اخته شي. مطالعات لاهم د امیندوارۍ په جريان کې او وروسته د اوږدمهاله COVID اغیزو په اړه ترسره کیږي.
اوږدمهاله COVID او ځوانان
ځوانان هم کیدای شي د اوږدمهاله COVID له امله ناروغ شي. هغه ځوانان چې اکثرا ستړي وي یا په تمرکز کې ستونزه ولري کيدی شي په ښوونځي او نورو فعالیتونو کې برخه اخيستو لپاره مبارزه وکړي. کوچني ماشومان ممکن خپلې نښې نښانې په ښه توګه بیانولو وړتيا ونلري.
اوږدمهاله COVID لرونکي ماشومان کيدای شي د دوه فدرالي قوانینو لاندې د ځانګړي زده کړې، خوندیتوبونو یا اړوند خدمتونو لپاره په شرایطو برابر وګڼل شي.
په COVID-19 باندې د اخته کېدو څخه مخنیوی لپاره د ځوانانو واکسین کول په اوږدمهاله COVID باندې له مبتلا کېدو څخه د ژغورنې غوره لار ده. د COVID-19 واکسینونو په اړه لا زیات معلومات دلته زده کړئ.
د ټولنې لپاره سرچینې
اوږدمهاله COVID اساسات (CDC)
د اوږدمهاله COVID سره ژوند کول (CDC)
د COVID وروسته بیا رغونه (UW درمل) (انګلیسي ژبه)
د ډاکټرانو او عامې روغتیا لپاره سرچینې
رغېدنه: د رغیدو د لوړولو لپاره د COVID څیړنه (انګلیسي ژبه)
د اوږدمهاله COVID کلینیکي کتنه (CDC) (انګلیسي ژبه)
د اوږدمهاله COVID لپاره د CDC ساینس او عامه روغتیا چلند (انګلیسي ژبه)
د اوږدمهاله COVID د کورنۍ نبض سروې (CDC) (انګلیسي ژبه)
Power of Providers (POP، د چمتو کونکو ځواک) ویبینارونه (انګلیسي ژبه)
په Washington ایالت کې د COVID-19 وروسته حالت د بار او ویش اټکل کول، د مارچ 2020–د اکتوبر 2023 (CDC) (انګلیسي ژبه)
د اوږدمهاله COVID تعریف (2024) (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine) (انګلیسي ژبه)
اوږدمهاله COVID او د پام وړ اوږدمهاله COVID – د لویانو/بالغانو په مینځ کې د فعالیت محدودیت، د قضاوت له مخې - United States (متحده ایالات)، 2023 (CDC) (انګلیسي ژبه)
د شریکانو لپاره سرچینې
له اوږدمهاله COVID څخه خپل ځان وساتئ: واکسین ترلاسه کړئ (انګلیسي ژبه) (PDF)
120-066 - اوږدمهاله-COVID د "4 P's" پوسټر - 8.5x11 - جون 2023 (wa.gov) (انګلیسي ژبه)
California Department of Public Health (د California د عامې روغتیا څانګې) څخه د مخابراتو وسیله کټ (انګلیسي او هسپانوي ژبه). د ټولنیزو رسنیو انځورونه پکې شامل دي.