Ta in Aitok COVID?
Aitok COVID emaroñ walok elikin an juon armej bōk nañinmej in COVID-19. Ej juon nañinmej eo elap, im ej melelein aitok an pād, im/ak emaroñ itok im etal ekar ñan ien. Jot ian jej nae etan "nañinmej eo ej walok elikin-COVID-19 (PCC)" ak "COVID ilo ien-aitok".
Aitok COVID ej juon abinono in ejmour eo elap an loblej im emōj an jelot million rutto im ajiri ro ilo U.S. Kakōlle ko remaroñ pād ikotaan joñan eo edik ñan joñan eo elap iumin jilu alloñ diktata. Ilo jot keij ko, Aitok COVID emaroñ kōmman bwe en wōr utamwe ilo enbwin.
Eloñ melele ko rejañin walok kake Aitok COVID kinke ej juon nañinmej eo ekāāl. SARS-CoV-2 baeroj eo ej kōmman bwe en wōr nañinmej in COVID-19 ear jinoe walok ilo 2019. Jej wanmaanlok wōt ilo ad katak elaplok ilo an jerbal ko wanmaanlok wōt.
Kakōḷḷe ko an Aitok COVID
Aitok COVID kakōlle ko remaroñ pād iumin eloñ alloñ ko ak yiiō elikin nañinmej in COVID-19. Kakōlle ko remaroñ oktak jen armej ñan armej im maroñ ben kile ak jella ke ej nañinmej eo.
Ekar ñan Centers for Disease Control and Prevention (CDC, Jikin Kantūrol Nañinmej im Bōbrae), ewōr elaplok jen 200 kakōlle ko kin Aitok COVID. Kakōlle ko remaroñ nana lak elikin jerbal an jerbal enbwin ak kalmenlakjen. Kakōlle ko ekkā tata aer walok ekoba:
- Emokmok ejelot mour aolep raan
- Ekkā an jab eman am mour (ilo juon waween eo ebin kōmelele ki) elikin an jerbal enbwin ak kalmenlakjen
- Ben am ḷōmnak ak kalimjek, bar nae etan "ben an jerbal kōmalij"
- Piba
- Ben am menono
- Pokpok
- Metak ūb
- Mokaj an bam-menono (eñjake an lap an bam menono)
- Wōr oktak ilo am āt bwin ko im/ak nāmak nām ko
- Metak bar
- Būrooblem ilo kiki
- Ikimkim ak marōk ḷōmnak ko am
- Adiboulol ñe kwoj jutak
- Metak majel ak di
- Eñjake piin-im-nidol
- Metak lojje
- Bidodo lojje
- Ben lojje
- Kinej
- Oktak ko ilo mejan alloñ
Wōn emaroñ bōk nañinmej in Aitok COVID?
Jabdewōt eo emōj an bōk nañinmej in COVID-19 mōkta lak emaroñ bōk nañinmej in Aitok COVID, jokdoon ñe ear ejelok aer kakōlle ke rekar nañinmej in COVID-19. Armej ro rekar nañinmej in COVID-19 elablak jen juon alen rej pād ilo kauwōtata ñan bōk Aitok COVID ippān kajojo nañinmej.
Ekar ñan katak eo ear walok melele ko ilo June 2024, ej kōtmane ke 6.4% in rūtto ro ilo Washington rekar bōk nañinmej in Aitok COVID ilo October 2023, ilo an wōr kōtmane ke 117,000 ekar lap an ben aer makūtkūt. Katak in ear bar kwalok ke joñan nōmba in armej ro rekar bōk nañinmej in Aitok COVID rekar pād ilo central im eastern Washington ilo ien in. Bōjjāān in rūtto ro ilo Washington im rekar bōk nañinmej in Aitok COVID ekkā an walok ilo Household Pulse Survey (Katak eo ear Kōmman ñan Lale Jekjek ko Armej rej Pād Ie im Joñan Jerammon ko Aer).
CDC ej kwalok ke armej ro ebidodo lak aer bōk nañinmej in Aitok COVID ej:
- Kora.
- Ro re bwijwoḷā.
- Armej ro ewōr aer nañinmej ko rellap.
- Hispanic im Latino armej ro.
- Armej ro rekar lab aer nañinmej ak deloñ ilowaan aujpitol kin COVID-19.
- Armej ro rekar jab bōk wā in bobrae jen COVID-19.
Armej ro ewōr oktak ko ilo jekjek in ejmour ko aer emaroñ laplok kauwōtata ej walok ñan er ilo an jab eman ejmour ko aer jen nañinmej in Aitok COVID. Oktak ilo jekjek in ejmour ej walok ñe ewōr oktak ko ilo ejmour ilo juon doulol in armej jen wōt jerbal ko (ej jelot aolepen jerbal eo), unin ko jejjab maroñ ellā iaer im rejjab jimwe.
Ekar ñan Office of the Assistant Secretary of Health (OASH, Opiij eo an Assistant Secretary eo an Jikin Ejmour), doulol ko ediklok aer maroñ ñan jibañ ikijen ejmour ak rejook (eñjake an wōr ruer) jen jerbal ko an ejmour emaroñ diklok aer bōk nañinmej in Aitok COVID.
Komaroñ riit elablok kin waween an OASH kwalok kin oktak ko kake Aitok COVID ijin.
Kabōjrak Aitok COVID
Komaroñ kabojrak Aitok COVID ñe kwojjab bōk nañinmej in COVID-19. Pād wōt ilo am bōk COVID-19 wā ko rekāāl tata ej waween eo eman tata ñan kōjbarok jen COVID-19.
Armej ro emōj aer wā im rej maroñ bōk wōt nañinmej in COVID-19 emaroñ diklok aer maroñ bōk nañinmej in Aitok COVID jen armej ro rejañin wā.
Kein jibañ ko jot komaroñ kōjerbale ñan kabojrak nañinmej in COVID-19 ekoba ekanak māāj, kakōmanman lak an kōto duoj deloñ im kein liklik ko, kakūtkūt am kwale peum kin joop im aiboj, karreo ki jikin eo ekūtkūt jibwe, katolak eok jen armej, im bōk teej.
Ñe ewōr am nañinmej in COVID-19, kōjbarok ro jot jen COVID-19 ilo am loore laajrak kein.
Kōjbarok eok māke jen Aitok COVID: Bōk Wā (Kajin Pālle) (PDF)
Ekatak kake bōk wā in bobrae jen COVID-19
Kwalok ke juon ej Nañinmej in Aitok COVID
Emaroñ ben kwalok ke juon emōj an bōk nañinmej in Aitok COVID. Jot kakōlle ko emaroñ ben melele. Ilo torrein ejelok lab teej ak katak ko kin pija ñan kwalok ke ewōr armej emōj an bōk nañinmej in Aitok COVID. Teej in ejmour ko remaroñ kwalok alikkar ko remman jokdoon ñe juon rinañinmej emōj an bōk nañinmej in Aitok COVID. Aitok COVID emaroñ wōr an kakōlle ak jekjek ko āinwot nañinmej ko jot rellap.
Jot armej ro rej riboot Aitok COVID kakōlle ko ear jab walok an wōr aer bōk COVID-19 kakōlle ko. Rekar jab teej ñan COVID-19 jinion aer bōk nañinmej eo. Ekōmman bwe en ben kalikkar ñe rekar bōk nañinmej in COVID-19 im maroñ kōmman an ben kwalok nañinmej ko aer. Emaroñ jibañ am bōk teej ñan COVID-19 jinion am eñjake am nañinmej ñan jibañ ñe kwonij bōk nañinmej in Aitok COVID tokelik, ñe aikuj.
Laajrak in Jaak ñan Kōmman Appoinmen in Ejmour ikijen Aitok COVID (CDC) (Kajin Pālle)
Jekjek in Ejmour ko Rekāāl im Rekar Pād Mōkta Lak
Aitok COVID emaroñ jelotjabdewōt baat in enbwin ko. Rinañinmej ro remaroñ kwalok juon ak elaplok jekjek ko remaroñ kwalok kin nañinmej, āinwot: jekjek ko ikijen nañinmej ko rellap im nañinmej in myalgic encephalomyelitis/elab mojno (ME/CFS).
Ej melelein armej ro emōj aer bōk nañinmej in COVID-19 emaroñ wōr aer abinono ko rekāāl ilo ejmour, āinwot nañinmej in toñal ak nañinmej ko ilo menono. Nañinmej ko rekar pād mōkta lak āinwot nañinmej in toñal im menono remaroñ bar nana lak elikin nañinmej in COVID-19.
Mour kin Nañinmej in Aitok COVID
Eloñ melele ko rejañin walok kake waween kwalok ke juon armej emōj an bōk nañinmej in Aitok COVID im ta ko ñan kōmmane bwe kwon mour jen e. Bōk nañinmej in Aitok COVID ak jibañ juon armej eo emōj an bōk nañinmej in Aitok COVID emaroñ kaibokbok. Aitok COVID emaroñ kwalok kakōlle oktak ko jen armej ñan armej. Kakōlle ko remaroñ eman joñaer ñan jot im maroñ kōmman bwe en wōr utamwe ilo ro jot.
Kememej bwe kwojjab māke iam. Ekar ñan Centers for Disease Control and Prevention (CDC), enañin 1 ilo 4 rūttō ro rej bōk nañinmej in Aitok COVID rej riboot ke ej kōmman bwe en jab lap aer makūtkūt aolep raan. Kobalak ilo juon doulol emaroñ jibañ kadiklok eñjake in am māke iam.
Katak Elaplak:
- Riiti bwebwenato ko an ro jot kin Aitok COVID (storycorps.org) (Kajin Pālle)
- LongCOVIDFamilies.org (Kajin Pālle)
Kajitok jibañ in kōmman oktak ko. Jibañ eo ej juon oktak eo ej kōmman ñan juon armej ak juon men. Kakōlle ko remaroñ kōmman bwe en ben lak ak lukkun abañ an armej kōmmane men ko rekar maroñ kōmmane mōkta jen aer nañinmej. Emaroñ ben kōmmane jerbal ko ilo jikin jerbal im jikin jikuul. Jikin jerbal ko im jikin jikuul ko remaroñ bōk eddoin kōmman oktak ko jen wōt kakōlle ko am.
Lale 'Aitok COVID im Jimwe ko an Ro Ewōr Aer Utamwe' ilal.
Katak Elaplak:
- Laajrak in Jibañ ko jen Administration for Community Living (Opiij eo an Jukjukin Pād eo) (Kajin Pālle)
- Jibañ in Kōmman Oktak ilo Jikuul (Long Covid Families)
Lale joñan kajur eo am. Juon kakōlle eo ekkā am maroñ eñjake e an ikutkut am ṃok, elaptata elikin an jerbal enbwinnim ak kalmenlakjen eo am. Lōmnak kin am kōjbarok joñan kajur eo am im kakutkut am kakije ilowaan juon raan.
Ekatak kake 4 P'ko ñan kōjbarok joñan kajur eo am kin Aitok COVID ijin: 120-066 - Long-COVID "4 P's" poster - 8.5x11 - June 2023 (wa.gov) (Kajin Pālle)
Aitok COVID im Jimwe ko an Ro Ewōr Aer Utamwe
Aitok COVID emaroñ kōmman bwe en wōr utamwe ilo enbwin im kalmenlakjen. Emaroñ juon utamwe iumin Americans with Disabilities Act (ADA, Kakien eo kake Armej in Amedka ro Ewōr Aer Utamwe). Armej ro rej bōk nañinmej in Aitok COVID remaroñ pād iumin kōjbarok eo an kien jen an wōr kalikjeklok kin utamwe. Emaroñ wōr aer maroñ ñan bōk jibañ ko ewōr unin jen peejnej, state, im kien ko.
Jibañ kin "Aitok COVID" āinwot juon Utamwe iumin ADA (Kajin Pālle)
Aitok COVID im Bōrọro
Bōrọro ak armej ro ej kab jemlok aer bōroro emaroñ laplok aer bōk nañinmej ko rellap jen COVID-19. COVID-19 emaroñ kōmman bwe en wōr abañ ko rej jelot ien nañinmej eo im niñniñ eo ej edek wot. Eman im ej rojāñ ñan armej ro rej bōrọro ak kaninnin ñan bōk wā in bobrae jen COVID-19.
Armej ro rej bōrọro remaroñ bōk nañinmej in Aitok COVID. Katak ko rej kōmman wōt kin ta ko Aitok COVID emaroñ kōmmane ñan juon eo ej bōrọro ak tokelik.
Aitok COVID im Jodikdik
Jodikdik ro remaroñ bar bōk nañinmej in Aitok COVID. Jodikdik ro ekkā aer mok ak ebin aer kalmenlakjen emaroñ wōr aer būrooblem ilo jikin jikuul im jikin ko jot. Ajiri ro redik emaroñ jab eman aer kōmelele ki kakōlle ko aer.
Ajiri ro renañinmej in Aitok COVID remaroñ tobrak ñan jelalakjen an ro ewōr aer utmawe, kōjbarok ko, ak jerbal ko repāāke iumin ruo Federal kakien.
Kōmman bwe jodikdik ro ren bōk wā in bobrae jen COVID-19 ej waween eo eman tata ñan kabojrak Aitok COVID ilo jodikdik. Ekatak elaplok kin COVID-19 wā ko ijin.
Jibañ ko ñan Jukjukin Pād eo
- Melele ko kake Aitok COVID (CDC)
- Mour kin Nañinmej in Aitok COVID (CDC)
- Kōjbarok eok māke jen Aitok COVID: Bōk Wā (PDF) (Kajin Pālle)
- Kakajur Elikin-COVID (UW Uno) (Kajin Pālle)
Jibañ ko ñan Takto ro im Ejmour an Loblej
- MOUR LOK: Ekatak kin COVID ñan Kōmman bwe en Mokaj am Mour Lok (Kajin Pālle)
- Laajrak in Waween Mour Lok jen Aitok COVID (CDC) (Kajin Pālle)
- CDC Science im Kōttōpar eo an Ejmour an Loblej kin Aitok COVID (Kajin Pālle)
- Aitok COVID Katak ikijen Jekjek in Armej im Jerammon ko Aer (CDC) (Kajin Pālle)
- Power of Providers (POP, Būrokraaṃ in Kakajur Jikin Takto ko) Ien Kweiḷọk ko Aunḷain (Kajin Pālle)
- Lale Joñan Inene im Joñan an Ajeeded Nañinmej ko Elikin-COVID-19 ilo Washington State, March 2020–October 2023 (CDC) (Kajin Pālle)
- Juon Kōmelele ikijen Aitok COVID (2024) (National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine) (Kajin Pālle)
- Aitok COVID im an Aitok COVID eo ekajur–Koneek ippān Joñan Makūtkūt Ibwiljin Rūtto ro, ekar ñan Jurisdiction — United States, 2023 (CDC) (Kajin Pālle)
Jibañ ko ñan Ro Mottam
- Kōjbarok eok māke jen Aitok COVID: Bōk Wā (Kajin Pālle) (PDF)
- 120-066 - Long-COVID "4 P's" poster - 8.5x11 - June 2023 (wa.gov) (Kajin Pālle)
- Jibañ ko ikijen Kenono (Kajin Pālle im Kajin Spanish) jen California Department of Public Health (California Rā eo an Ejmour eo an Loblej). Ekoba pija ko aunḷain