Long COVID

Je, COVID ya Muda Mrefu ni nini?

COVID ya Muda Mrefu inaweza kutokea baada ya mtu kuwa mgonjwa wa COVID-19. Ni ugonjwa sugu, kumaanisha kuwa hudumu kwa muda mrefu, na/au unaweza kuja na kwenda kwa muda. Wakati mwingine huitwa "ugonjwa wa baada ya COVID", "hali ya baada ya COVID-19 (PCC)" au "COVID ya masafa marefu".

COVID ya Muda Mrefu ni hangaiko kubwa la afya ya umma ambalo limeathiri mamilioni ya watu wazima na watoto wa U.S. Dalili zinaweza kuanzia zisizo kali hadi kali na kudumu kwa angalau miezi mitatu. Katika baadhi ya matukio, COVID ya Muda Mrefu inaweza kusababisha ulemavu.

Mengi bado hayajulikani kuhusu COVID ya Muda Mrefu kwa sababu ni hali mpya. Virusi vya SARS-CoV-2 vinavyosababisha COVID-19 viligunduliwa kwa mara ya kwanza mnamo 2019. Tunaendelea kupata maelezo zaidi kadri utafiti unavyoendelea.

Dalili za COVID ya Muda Mrefu

Dalili za COVID ya Muda Mrefu zinaweza kudumu kwa miezi au miaka kadhaa baada ya kuambukizwa COVID-19. Dalili zinaweza kutofautiana baina ya mtu hadi mwingine na inaweza kuwa vigumu kutambua.

Kulingana na Centers for Disease Control and Prevention (CDC, Vituo vya Kudhibiti na Kuzuia Magonjwa), kuna zaidi ya dalili 200 za COVID ya Muda Mrefu. Dalili zinaweza kuwa mbaya zaidi baada ya juhudi za kimwili au kiakili. Dalili za kawaida ni pamoja na:

  • Uchovu unaoathiri shughuli za kila siku
  • Kuhisi vibaya kwa ujumla (kwa njia ambayo inaweza kuwa ngumu kuelezea) baada ya juhudi za kimwili au kiakili
  • Matatizo ya kufikiria au kumakinika, yanayojulikana kama “ukungu wa akili”
  • Homa
  • Tatizo la kupumua
  • Kukohoa
  • Maumivu ya kifua
  • Moyo unaodunda haraka (mapigo ya moyo)
  • Mabadiliko katika harufu na/au ladha
  • Maumivu ya kichwa
  • Matatizo ya usingizi
  • Wasiwasi au unyogovu
  • Kizunguzungu unaposimama
  • Maumivu ya viungo au misuli
  • Mwasho wa neva 
  • Maumivu ya tumbo
  • Kuendesha
  • Kuvimbiwa tumboni
  • Upele
  • Mabadiliko katika mizunguko ya hedhi

Je, ni nani anayeweza kupata COVID ya Muda Mrefu?

Mtu yeyote aliyekuwa na COVID-19 anaweza kupata COVID ya Muda Mrefu, {2 > hata kama hawakuwa na dalili walipokuwa na COVID-19. Watu wanaopata COVID-19 zaidi ya mara moja wana hatari ya kupata COVID ya Muda Mrefu katika kila maambukizi.

Kulingana na utafiti uliochapishwa Juni 2024, inakadiriwa kuwa 6.4% ya watu wazima mjini Washington walikuwa wakiugua COVID ya Muda Mrefu kufikia Oktoba 2023, huku 117,000 wakikadiriwa kuwa na mapungufu makubwa ya shughuli. Utafiti huu pia uligundua kuwa viwango vya COVID ya Muda Mrefu vilikuwa vya juu zaidi katikati na mashariki mwa Washington kwa wakati huu. Asilimia ya watu wazima wa Washington walio na COVID ya Muda Mrefu inakadiriwa mara kwa mara na Household Pulse Survey (Utafiti wa Kaya).

CDC inasema kwamba watu ambao wana uwezekano mkubwa wa kuwa na COVID ya Muda Mrefu ni pamoja na:

  • Wanawake.
  • Wazee.
  • Watu walio na matatizo mengine ya kiafya.
  • Wahispania na Walatino
  • Watu ambao walikuwa wagonjwa sana au wamelazwa hospitalini na COVID-19.
  • Watu ambao hawakupata chanjo dhidi ya COVID-19.

Watu ambao wanakabiliwa na ukosefu wa usawa wa kiafya wanaweza kuwa na hatari kubwa ya athari hasi za kiafya kutoka kwa COVID ya Muda Mrefu. Ukosefu wa usawa wa kiafya hutokea wakati kundi la watu lina matokeo tofauti ya kiafya kwa sababu ya utaratibu (huathiri mfumo mzima), sababu zinazoweza kuepukika na zisizo za haki.

Kulingana na Office of the Assistant Secretary of Health (OASH, Ofisi ya Katibu Msaidizi wa Afya), vikundi ambavyo havina ufikiaji wa huduma ya afya au kupata unyanyapaa (aibu au hatia) kutoka kwa mfumo wa huduma ya afya vinaweza kuwa na uwezekano mdogo wa kupata utambuzi wa COVID ya Muda Mrefu.

Unaweza kusoma zaidi kuhusu jinsi OASH inavyoshughulikia matatizo ya COVID ya

Muda mrefu hapa. 

Kuzuia COVID ya Muda Mrefu

Unaweza kuzuia COVID ya Muda Mrefu kwa kutopata COVID-19. Kupata chanjo za COVID-19 kwa wakati ndiyo ulinzi wako bora dhidi ya COVID-19.

Watu waliochanjwa ambao bado wanapata COVID-19 wanaweza kuwa na uwezekano mdogo wa kupata COVID ya Muda Mrefu kuliko watu ambao hawajachanjwa.

Zana nyingine unazoweza kutumia kuzuia maambukizi ya COVID-19 ni pamoja na kuvaa barakoa, kuboresha mtiririko na uchujaji wa hewa, kunawa mikono mara kwa mara kwa sabuni na maji, kusafisha maeneo yanayoguswa mara kwa mara, kukaa mbali, na kupimwa.

Iwapo una COVID-19, walinde wengine dhidi ya COVID-19 kwa kufuata miongozo hii.

Jikinge dhidi ya COVID ya Muda Mrefu: Pata Chanjo (Kiingereza) (PDF)

Pata maelezo kuhusu kuchanjwa kwa ajili ya COVID-19

Kutambua COVID ya Muda Mrefu

Inaweza kuwa vigumu kutambua  COVID ya Muda Mrefu. Baadhi ya dalili zinaweza kuwa ngumu kueleweka. Kwa sasa hakuna vipimo vya maabara au tafiti za picha zinazofanya utambuzi wa COVID ya Muda mrefu. Vipimo vya kimatibabu vinaweza kuonyesha matokeo ya kawaida hata kama mgonjwa ana COVID ya Muda Mrefu. COVID ya Muda Mrefu inaweza kushiriki dalili au sifa na hali nyingine sugu.

Baadhi ya watu wanaoripoti dalili za COVID ya Muda Mrefu hawakuonyesha dalili za COVID-19. Hawakupimwa COVID-19 walipokuwa wagonjwa mara ya kwanza. Hii inafanya iwe vigumu kuthibitisha kuwa walikuwa na COVID-19 na inaweza kutatiza utambuzi. Inaweza kusaidia kupimwa COVID-19 mara tu unapojihisi mgonjwa ili kukusaidia katika utambuzi wako wa COVID ya Muda Mrefu baadaye, ikiwa itahitajika.

Orodha ya Uteuzi ya Miadi ya Afya kwa COVID ya Muda Mrefu (CDC) (Kiingereza)

Maradhi Mapya na Yaliyopo

COVID ya Muda Mrefu inaweza kuathiri mifumo  mingi ya viungo. Wagonjwa wanaweza kuwa na hali moja au zaidi zinazoweza kutambuliwa, kama vile: hali ya kingamwili na ensefalomieliti mayaljia/ ugonjwa wa uchovu sugu (ME/CFS).

Hii ina maana kwamba watu ambao wamekuwa na COVID-19 wanaweza kupata matatizo mapya ya kiafya, kama vile kisukari au matatizo ya moyo. Matatizo ya kiafya yaliyokuwepo kama vile kisukari na ugonjwa wa moyo pia yanaweza kuwa mabaya zaidi baada ya ugonjwa wa COVID-19.

Kuishi na COVID ya Muda Mrefu

Mengi bado hayajulikani kuhusu jinsi ya kutambua na kutibu COVID ya Muda Mrefu. Kuwa na COVID ya Muda Mrefu au kumsaidia mtu aliye na COVID ya Muda Mrefu kunaweza kutatanisha. COVID ya Muda Mrefu inaweza kuonyesha dalili tofauti baina ya mtu hadi mwingine. Dalili zinawez a kudhibitiwa kwa wengine na kusababisha ulemavu kwa wengine.

Kumbuka hauko peke yako. Kulingana na Centers for Disease Control and Prevention (CDC), takriban mtu mzima 1 kati ya 4 walio na COVID ya Muda Mrefu wanaripoti kwamba inapunguza shughuli zao za kila siku. Kujiunga na kikundi cha usaidizi kunaweza kusaidia kupunguza hisia za kutengwa.

Pata maelezo zaidi:

Omba kibali. Kibali ni mabadiliko yanayofanywa kwa mtu au kitu. Dalili zinaweza kuifanya iwe vigumu au isiwezekane kwa watu kufanya mambo ambayo waliweza kufanya kabla ya kuwa wagonjwa. Kazi na kazi za shule zinaweza kuwa ngumu kufanya. Waajiri na shule zinaweza kuwa na jukumu la kutoa msaada unaofaa kwa dalili zako.

Tazama ‘Haki za COVID ya Muda Mrefu na Ulemavu’ hapa chini.

Pata maelezo zaidi:

Dhibiti nguvu zako. Dalili ya kawaida ni kuhisi uchovu mara kwa mara, hasa baada ya bidii ya kiakili au ya kimwili. Kuwa mwangalifu kuhusu kuokoa nguvu zako na kwenda mapumziko ya mara kwa mara siku nzima.

Pata maelezo zaidi kuhusu P 4 za kudhibiti nguvu zako ukiwa na COVID ya Muda Mrefu hapa: 120-066 - Bango la COVID ya Muda Mrefu "4 P's" - 8.5x11 - Juni 2023 (wa.gov) (Kiingereza)

Haki za COVID ya Muda Mrefu na Ulemavu

COVID ya Muda Mrefu inaweza kusababisha kulemaa kwa kimwili na kiakili. Inaweza kuwa ulemavu chini ya Americans with Disabilities Act (ADA, Sheria ya Wamarekani Wenye Ulemavu). Watu walio na COVID ya Muda Mrefu wanaweza kulindwa kisheria dhidi ya ubaguzi wa ulemavu. Wanaweza kuwa na haki ya kupata msaada wa kuridhisha kutoka kwa biashara, majimbo na serikali za mitaa.

Mwongozo wa “COVID ya Muda Mrefu” kama Ulemavu chini ya ADA (Kiingereza)

COVID ya Muda Mrefu na Ujauzito

Wajawazito na waliokuwa wajawazito hivi majuzi wana uwezekano zaidi wa kuwa wagonjwa sana kutokana na COVID-19. COVID-19 inaweza kusababisha matatizo yanayoweza kuathiri ujauzito na mtoto anayekua. Ni salama na inapendekezwa kwa watu ambao ni wajawazito au wanaonyonyesha kupata chanjo dhidi ya COVID-19.

Wajawazito wanaweza kupata COVID ya Muda Mrefu. Uchunguzi bado unafanywa kuhusu athari za COVID ya Muda Mrefu wakati na baada ya ujauzito.

COVID ya Muda Mrefu na Vijana

Vijana pia wanaweza kuugua COVID ya Muda Mrefu. Vijana ambao mara nyingi wamechoka au wana shida ya kuzingatia wanaweza kutatizika kushiriki shuleni na shughuli zingine. Watoto wadogo hawawezi kuelezea dalili zao vizuri.

Watoto walio na COVID ya Muda Mrefu wanaweza kuhitimu kupata elimu maalum, ulinzi au huduma zinazohusiana chini ya  sheria mbili za Shirikisho.

Kuwashawishi vijana kuchanjwa dhidi ya COVID-19 ndio njia bora zaidi ya kuzuia COVID ya Muda Mrefu kwa vijana. Pata maelezo zaidi kuhusu chanjo za COVID-19 hapa.

Nyenzo za Jumuiya

Nyenzo za Madaktari na Afya ya Umma

Nyenzo za Washirika